O κορωνοϊός και η ήπια ισχύς της ΤουρκίαςΣωτηρία Πάνου

05/05/2020

Μέχρι τα τέλη Απριλίου η Άγκυρα ισχυρίζονταν ότι είχε λάβει αιτήματα από 100 χώρες για αποστολή υγειονομικής βοήθειας και ότι παρέδωσε ιατρικά εφόδια σε 45 χώρες: από την Κίνα και τη Βρετανία, μέχρι το Λίβανο και τη Σομαλία (1). Η γεωγραφική διασπορά αυτής της βοήθειας αποκαλύπτει και τις φιλοδοξίες της Τουρκίας για ήπια ισχύ.

Το ζητούμενο ήταν η δημιουργία της εικόνας μίας Τουρκίας η οποία βοηθάει τις μεγάλες χώρες, κυρίως της Δύσης, αφού έχει επιλύσει επιτυχώς το δικό της πρόβλημα εσωτερικής διαχείρισης της κρίσης του κορωνοϊού. Το τελευταίο διάστημα, ο Ταγίπ Ερντογάν είχε αναπτύξει μία έντονη αντιδυτική ρητορική θέλοντας να τονίσει ότι η χώρα του ήταν προετοιμασμένη να πολεμήσει τον ιό, ότι είχε λάβει όλες τις απαραίτητες πρόνοιες, σε αντίθεση με τις χώρες της Δύσης που είχαν συλληφθεί απροετοίμαστες.

Η ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ

Η Άγκυρα ανταποκρίθηκε στην πρωτοβουλία του ΝΑΤΟ για την αποστολή βοήθειας σε χώρες που έχουν πληγεί από την πανδημία, όπως η Ισπανία, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτή η βοήθεια διοχετεύθηκε μέσα από το Euro-Atlantic Disaster Response Coordination Centre (EADRCC), τον βασικό μηχανισμό του ΝΑΤΟ για διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, δίνοντας στην Τουρκία την ευκαιρία να υποδηλώσει την δέσμευσή της στους νατοϊκούς θεσμούς. Αλλά και να επιδιορθώσει την εικόνα της η οποία είχε πληγεί μετά την αποτυχημένη προσπάθειά της να παραβιάσει τα ευρωπαϊκά σύνορα στον Έβρο, στέλνοντας μετανάστες στην Ευρώπη.

Οι κινήσεις για αποστολή ιατρικής βοήθειας από την Άγκυρα συνοδεύτηκαν και από εντολές στην τουρκική ακτοφυλακή να εμποδίσει τους μετανάστες να διασχίσουν το Αιγαίο και να εισέλθουν στην Ελλάδα.

Η Άγκυρα έστειλε επίσης ιατρική βοήθεια και στις ΗΠΑ, ελπίζοντας στη μείωση των εντάσεων με την Ουάσιγκτον, με αφορμή τον κορωνοϊό. Με πρόσχημα επίσης τον ιό, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι αναβάλλει την ενεργοποίηση του συστήματος S-400, η οποία ήταν προγραμματισμένη για τον Απρίλιο, επικαλούμενη επιπλοκές που σχετίζονται με την πανδημία (2).

Διπλωμάτες και πολιτικοί αναλυτές, θεωρούν ότι αυτές οι κινήσεις της Άγκυρας αποσκοπούν στο να ανακόψουν τις τάσεις κύκλων της Ουάσιγκτον να ωθήσουν το Κογκρέσο στην επιβολή ποινών στην Τουρκία. Επιδιώκουν, επίσης, τη δημιουργία καλού κλίματος για τη συζήτηση που υπάρχει μεταξύ των δύο χωρών, για το ενδεχόμενο να επεκτείνει η FED τις ρυθμίσεις currency-swap, ώστε να περιλαμβάνουν και την Τουρκία (3), με τον ίδιο τρόπο που η Άγκυρα το έχει κάνει με τις κεντρικές τράπεζες του Κατάρ και της Κίνας. Πρόκειται για μία προσπάθεια για να διασώσει το καθεστώς Ερντογάν το κύρος του, ενόψει της επερχόμενης οικονομικής κρίσης και να αποφύγει την προσφυγή στο ΔΝΤ για βοήθεια.

Στο χώρο των Βαλκανίων, για τον οποίο η Άγκυρα θεωρεί ότι ασκεί αυξημένη επιρροή, συναγωνιζόμενη και την ΕΕ, στάλθηκε βοήθεια σε πέντε χώρες: Αλβανία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Κοσσυφοπέδιο (4). Με την αποστολή της βοήθειας, ο Ομέρ Τσελίκ, εκπρόσωπος Τύπου του ΑΚΡ, βρήκε την ευκαιρία να κατηγορήσει τις ευρωπαϊκές χώρες για προσπάθεια περιορισμού της τουρκικής επιρροής στα Βαλκάνια, καθώς και για μη επίδειξη αλληλεγγύης προς τις βαλκανικές χώρες.

Ο ΚΡΙΣΙΜΟΣ ΧΩΡΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Η κίνηση της Άγκυρας να βοηθήσει το Ιράν ήταν αναμενόμενη μέσα στο πλαίσιο της στενής προσέγγισης που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια. Από την τουρκική βοήθεια επωφελήθηκαν το Ιράκ, ο Λίβανος, η Αλγερία, η Υεμένη, η Τυνησία, αλλά και η κυβέρνηση Σάρατζ στη Λιβύη.

Στις 10 Απριλίου, η κυβέρνηση ενέκρινε την πώληση ιατρικού υλικού στο Ισραήλ, με το οποίο οι σχέσεις έχουν παγώσει περισσότερο από μία δεκαετία. Ως αντάλλαγμα, η Άγκυρα πήρε την άδεια να παράσχει βοήθεια στους Παλαιστίνιους στη Γάζα (5).

Η προσπάθεια προσέγγισης με την Αρμενία, με την οποία οι διπλωματικές σχέσεις έχουν διακοπεί από το 1993, ήταν περισσότερο περίπλοκη. Η Τουρκία και η Αρμενία συντονίστηκαν για την επιστροφή στην πατρίδα τους Αρμενίων εργαζόμενων στην Τουρκία, λόγω της επιδημίας. Και ενώ φάνηκε ότι άνοιξε ένα παράθυρο καλής θέλησης, λίγες ημέρες αργότερα, η αποστολή ιατρικής βοήθειας από την Κίνα στο Ερεβάν, όξυνε πάλι την κατάσταση. Η αποστολή συνοδεύονταν από τον τυπωμένο στα κιβώτια χαιρετισμό «Είθε η φιλία μας να είναι υψηλότερη από το όρος Αραράτ και μεγαλύτερη από τον ποταμό Γιανγκτσέ», γεγονός που δημιούργησε διπλωματικές προστριβές μεταξύ Άγκυρας και Πεκίνου, αφού κατά την πάγια τουρκική θέση, το όρος Αραράτ θεωρείται ότι αποτελεί εθνικό σύμβολο για τους Αρμενίους και διατηρεί στην επιφάνεια εδαφικές διεκδικήσεις από την αρμενική πλευρά. Παράλληλα, η Άγκυρα δήλωσε ότι έλαβε αίτημα βοήθειας από την Αρμενία, γεγονός που διέψευσε το Ερεβάν (6).

ΕΥΡΥΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

Τα επόμενα βήματα της Άγκυρας στοχεύουν σε άλλες περιοχές. Στην Κεντρική Ασία θα προσπαθήσει να προσεγγίσει την Κιργιζία και το Ουζμπεκιστάν, το οποίο δεν έχει σχέσεις με την Τουρκία, αλλά ο νέος πρόεδρός του επιδιώκει ανοίγματα. Οι παραδοσιακοί φίλοι της Τουρκίας στην περιοχή, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, αναμένεται να επωφεληθούν από την τουρκική διπλωματία της μάσκας.

Σε ό,τι αφορά την Υποσαχάρια Αφρική, η Άγκυρα έχει ήδη στείλει βοήθεια σε Γουινέα, Σομαλία, Μοζαμβίκη, Ουγκάντα, Σουδάν και Λεσότο. Οι κινήσεις στην Αφρική δεν σκοπεύουν μόνο στην ενίσχυση των διπλωματικών ερεισμάτων της Άγκυρας, αλλά και στην εκκαθάριση της επιρροής των γκιουλενιστών στην περιοχή, αφού ήταν οι πρώτοι που διαμόρφωσαν τις σχέσεις των κρατών της Αφρικής με την Τουρκία.

Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ

Η ήπια ισχύς της Τουρκίας δεν διαμορφώνεται μόνο από τη διπλωματία της μάσκας. Διαμορφώνεται και από την εικόνα της χώρας στη διαχείριση της πανδημίας.

Η Τουρκία προσπαθεί να διαμορφώσει την εικόνα της επιτυχούς διαχείρισης της πανδημίας, σε σύγκριση με την αποτυχημένη διαχείριση της Δύσης, σε σύγκριση με χώρες όπως η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία, η Ισπανία και οι ΗΠΑ.

Η Τουρκία συγκρίνει τον εαυτό της με τη φίλη και σύμμαχό της Γερμανία. Είναι και οι δύο, χώρες με ίδιο πληθυσμό (82-83 εκατ.) και η Γερμανία με σαφέστερα καλύτερο σύστημα υγείας, αν και η Άγκυρα θεωρεί ότι το δικό της σύστημα υγείας είναι περίπου εφάμιλλο του γερμανικού. Αν και η Γερμανία εφάρμοσε σκληρό lockdown, ενώ η Τουρκία εφάρμοσε χαλαρό και ποτέ ολοκληρωμένο lockdown, η τουρκική απόδοση είναι σαφώς καλύτερη της γερμανικής. Υπό κανονικές συνθήκες μετρήσεων και συνθηκών εφαρμογής lockdown, η τουρκική απόδοση θα έπρεπε να ήταν ανάλογη ή και μεγαλύτερη της βρετανικής. Αλλά στο τέλος αυτό που έχει σημασία είναι η εικόνα.

Στην περίπτωση της Τουρκίας, υπάρχει και ένα επιπρόσθετο όφελος. Με απόφαση της Κομισιόν της 8ης Απριλίου, στα πλαίσια του προγράμματος Global EU Response to COVID-19, η Τουρκία θα λάβει βοήθεια 90 εκατ. ευρώ μέσα στα πλαίσια της Διευκόλυνσης για τους Πρόσφυγες στην Τουρκία. Θα ήταν άσκοπο να εκτιμήσει κάποιος ότι η τουρκική βοήθεια προς τις χώρες της ΕΕ δεν ήταν ανάλογου ύψους.

Θεωρώντας ότι η ήπια ισχύς της έχει διευρυνθεί, η Άγκυρα είναι πεπεισμένη ότι θα παίξει έναν ενεργότερο ρόλο στις νέες διεθνείς και περιφερειακές ισορροπίες που θα διαμορφωθούν μετά την πανδημία.