Ο κορωνοϊός και η μάχη των ISDSΑνδρέας Καρατζής

Το μέγεθος των οικονομικών επιπτώσεων του κορωνοϊού μόλις έχει αρχίσει να γίνεται αντιληπτό. H UNCTAD έχει προειδοποιήσει για ένα επερχόμενο οικονομικό τσουνάμι, το οποίο θα περικόψει τις παγκόσμιες επενδύσεις κατά 40% και έχει θέσει ως προτεραιότητα ένα πακέτο βοήθειας ύψους 2,5 τρις για τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Οι κυβερνήσεις των χωρών του Νότου, όπως είναι γνωστό, αισθάνονται ήδη πιέσεις στους προϋπολογισμούς τους. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό, είναι ότι αυτό το τσουνάμι θα συνοδευτεί και από αγωγές εκ μέρους των πολυεθνικών και των επενδυτικών funds για τα μέτρα που ενδέχεται να πάρουν για να προστατεύσουν τους πληθυσμούς τους από την πανδημία. Οι απαιτήσεις αυτές προκύπτουν από έναν μηχανισμό που είναι γνωστός ως ISDS (Investor-State Dispute Settlement), ο οποίος εμπεριέχεται στα ψιλά γράμματα σχεδόν κάθε εμπορικής συμφωνίας παγκοσμίως.

Αυτές οι πρόνοιες, δίνουν ειδικά δικαιώματα σε επιχειρήσεις να προβαίνουν σε αγωγές κατά των κρατών, για νόμους, ρυθμίσεις και μέτρα που δυνητικά επηρεάζουν τις δραστηριότητές τους. Ακόμη και αν τα μέτρα λαμβάνονται σε έκτακτες καταστάσεις, όπως είναι η παγκόσμια κρίση υγείας.

Οι απαιτήσεις ISDS διευκολύνονται από ένα σύνθετο πλέγμα συμφωνιών για το διεθνές εμπόριο και τις επενδύσεις, οι οποίες περιέχουν άρθρα προστασίας των επενδυτών. Οι απαιτήσεις ISDS έχουν ενεργοποιηθεί επιτυχώς εναντίον κρατών για μέτρα που αφορούσαν την προστασία του περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας, καθώς και για την επέκταση της πρόσβασης στην ενέργεια, στο νερό και στα εργασιακά δικαιώματα. Πρόκειται για ένα αποκλειστικό προνόμιο των διεθνών επενδυτών και λειτουργεί προς μία κατεύθυνση, δηλαδή τα κράτη δεν μπορούν να μηνύσουν τους ξένους επενδυτές για παραβίαση των εθνικών και τοπικών ρυθμίσεων σε διεθνή δικαστήρια.

Η UNCTAD έχει επιβεβαιώσει ότι εκκρεμούν περισσότερες από 1.000 ISDS (1), ενώ το εξειδικευμένο περιοδικό Law360, προβλέπει έξαρση των συγκεκριμένων υποθέσεων το επόμενο διάστημα (2).

Αν και οι αγωγές εναντίον κρατών φαίνονται εξεζητημένες και πολιτικά επικίνδυνες, υπάρχουν προηγούμενα (3). Στην πραγματικότητα, η τάση της χρησιμοποίησης διεθνών συμφωνιών για αποκόμιση κερδών μέσω αγωγών σε κράτη που βρίσκονται σε κρίση, είναι διαρκής (5).

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Αργεντινής. Ενώ η χώρα βρισκόταν σε κρίση με την οικονομία της να μειώνεται κατά 28% και το μισό πληθυσμό της να βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας, 42 ξένοι επενδυτές ενεργοποίησαν τις αγωγές κατά της κυβέρνησης, απαιτώντας ένα ποσό που προσέγγιζε τα $16 δις (5).

Με την έλευση της πανδημίας, τα εξειδικευμένα δικηγορικά γραφεία (6), άρχισαν να προειδοποιούν τους πελάτες τους για τις ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν (7).

Η κυβέρνηση του Περού, έχει ήδη δεχτεί προειδοποιήσεις ότι η αναστολή είσπραξης διοδίων στο οδικό σύστημα της χώρας –ένα μέτρο που έλαβε μέσα στα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας– μπορεί να δημιουργήσει ICSID απαιτήσεις (8).

Ευρωπαϊκά κράτη που έχουν υποστεί μεγάλα πλήγματα από την πανδημία, όπως η Ισπανία και η Ιταλία, έχουν προβεί σε επιτάξεις ιδιωτικών πόρων για την αντιμετώπιση του ιού. Αν και επιθέσεις κερδοσκοπίας σε χώρες της ΕΕ μέσω ISDS δεν είναι και τόσο εύκολες, εντούτοις δημιουργούν προβληματισμούς για το συγκεκριμένο θέμα (10). Η Ισπανία, ήδη βρίσκεται σε δικαστική διαμάχη με οκτώ επενδυτές, οι οποίοι διεκδικούν 739 εκατ. ευρώ, για νομοθετικές ρυθμίσεις (11).

Στα τέλη του 2018, διάφορα κράτη είχαν διαταχθεί ή συμφωνήσει να πληρώσουν για υποθέσεις ISDS $88 δις (12).

Πρόκειται για ένα περίπου ίσο ποσό, με αυτό που το ΔΝΤ αποφάσισε να δαπανήσει για τις φτωχότερες χώρες για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού (13).

Επειδή η κερδοσκοπία συνεχίζεται κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, οι κυβερνήσεις του παγκόσμιου Νότου, αλλά και του ευρωπαϊκού Νότου, πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για να διασφαλίσουν ότι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις και τα εξειδικευμένα δικηγορικά γραφεία, δεν θα επωφεληθούν από την πανδημία για να αποκομίσουν κέρδη, σε βάρος της δημόσιας υγείας και της ευημερίας των πολιτών.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΡΘΡΑ