Έχουν περάσει 50 χρόνια από την έναρξη του πολέμου του Ραμαζανιού (για τους Άραβες) ή του Γιομ Κιπούρ (για τους Ισραηλινούς). Διήρκεσε μόνο λίγες μέρες, αλλά έφερε επανάσταση στην αγορά πετρελαίου, αφού οι αραβικές χώρες που το παρήγαγαν, με την υποστήριξη της ΕΣΣΔ, αποφάσισαν να τιμωρήσουν τις δυτικές δυνάμεις που υποστήριζαν το Ισραήλ.
Στις 6 Οκτωβρίου 1973, η Αίγυπτος και η Συρία επιτέθηκαν στο Ισραήλ για να το αναγκάσουν να επιστρέψει τα εδάφη που καταλήφθηκαν το 1967, κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών. Οι αραβικές χώρες αύξησαν την τιμή του πετρελαίου κατά 70%, και την καθόρισαν στα 5,75 δολάρια το βαρέλι, από 3 δολάρια την προηγούμενη ημέρα.
Από τότε ο συσχετισμός των δυνάμεων άλλαξε. Όπως όλοι οι ενεργειακοί τομείς, το πετρέλαιο είναι μια στρατηγική πρώτη ύλη και η τιμή του δεν αυξάνεται ούτε πέφτει κυρίως λόγω προσφοράς ή ζήτησης, αλλά για πολιτικούς λόγους, όπως αποδείχτηκε τότε και συνεχίζει να αποδεικνύεται σήμερα.
Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, είχε δημιουργηθεί γύρω από τον άνθρακα (Συνθήκη ΕΚΑΧ) και την πυρηνική ενέργεια (Συνθήκη Ευρατόμ). Αλλά δεν είχε πολιτική πετρελαίου.
Το 1960 ιδρύθηκε ο Οργανισμός Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (ΟΠΕΚ) και, όταν ξέσπασε ο Πόλεμος των Έξι Ημερών το 1967, το πετρέλαιο έγινε πολιτικό όπλο. Το επόμενο έτος οι αραβικές χώρες απείλησαν να εθνικοποιήσουν τις πετρελαιοπηγές πριν λήξουν τα συμβόλαια παραχώρησης, που συχνά ίσχυαν μέχρι τα τέλη του 20ού αιώνα.
Ήταν μια απειλή εναντίον των αγγλοσαξονικών πολυεθνικών πετρελαιοειδών. Πριν από την κρίση, το 80% του πετρελαίου παρήχθη από ιδιωτικά μονοπώλια και μόνο το 20% από δημόσιες εταιρείες. Το 1970 η δύναμή αυτών των πολυεθνικών άρχισε να παραπαίει και μαζί τους η ισχύς των χωρών που τις προστάτευαν. Ο ΟΠΕΚ ανέλαβε τον έλεγχο των τιμών και των ποσοτήτων του παραγόμενου πετρελαίου.
ΝΕΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΔΟΜΕΣ
Όταν τελείωσε ο πόλεμος στις 23 Οκτωβρίου 1973, ο ΟΠΕΚ είχε μειώσει την παραγωγή κατά 25%, αλλά οι δυτικές δυνάμεις άρχισαν να την αναζητούν σε άλλες περιοχές του κόσμου. Οι γεωτρήσεις ξεκίνησαν και ήταν επιτυχείς. Βρήκαν κοιτάσματα στα εδάφη χωρών όπως η Νιγηρία, η Λιβύη, η Μαλαισία και σε άλλες χώρες. Στην Ολλανδία ανακαλύφθηκε φυσικό αέριο στο Χρόνινγκεν, η παραγωγή του οποίου σταμάτησε οριστικά πριν από λίγες ημέρες. Πετρέλαιο και φυσικό αέριο εμφανίστηκαν επίσης στη Βόρεια Θάλασσα, ιδιαίτερα στο σημαντικό νορβηγικό κοίτασμα Εκοφίσκ.
Τότε και τώρα το πετρέλαιο είναι πολιτικό όπλο. Το 1973 οι Άραβες επέβαλαν εμπάργκο σε χώρες που θεωρούσαν εχθρικές, δηλαδή τις μεγάλες δυνάμεις, τις παλιές αποικιακές μητροπόλεις, όπως η Πορτογαλία, και σε ρατσιστικές χώρες, όπως η Νότια Αφρική, «μέχρι το Ισραήλ να αποσυρθεί πλήρως από τα αραβικά εδάφη που κατέλαβε το 1967 και ο παλαιστινιακός λαός ανακτήσει τα δικαιώματά του».
Οι οικονομικές συνέπειες αυτής της πρώτης πετρελαϊκής κρίσης ήταν ο αυξημένος πληθωρισμός και μια παγκόσμια οικονομική ύφεση ή, με σύγχρονη ορολογία, μια «αποανάπτυξη». Το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο αρχίζει να επιτίθεται στο βιομηχανικό κεφάλαιο. Οι οικονομικές αποδόσεις από το αργό πετρέλαιο, τα πετροδολάρια, πολλαπλασιάστηκαν, αποζημιώνοντας εν μέρει τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οι δυτικές δυνάμεις αντέδρασαν γρήγορα. Αντιμέτωποι με τον ΟΠΕΚ, δημιούργησαν τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας, μια από τις πολλές αδιαφανείς δομές του μεταπολεμικού συστήματος με τις οποίες η Δύση έχει τελειοποιήσει τους μηχανισμούς κυριαρχίας της.
Παράλληλα, μείωσαν την κατανάλωση βενζίνης μέσω διαφημιστικών εκστρατειών, όπως οι «Κυριακές χωρίς αυτοκίνητο». Αναζήτησαν εναλλακτικές λύσεις για το πετρέλαιο, όπως τα πρώτα βιοκαύσιμα: αιθανόλη που προέρχεται από ζαχαροκάλαμο στη Βραζιλία, την παραγωγή βενζίνης από το μεγάλο κοίτασμα μεθανίου Μάουι στη Νέα Ζηλανδία, αλλά και τη μετατροπή του άνθρακα σε υγρούς ή αέριους υδρογονάνθρακες.
Δεν είχαν εξαπολύσει ακόμη την καμπάνια της εξάντλησης των πόρων, με αιχμή το πετρέλαιο ή της αποανάπτυξης ‒ αυτά τα δόγματα θα εμφανίζονταν αργότερα!
