Μετά από 13 εβδομάδες πολέμου, έχουν γίνει σαφείς οι στρατηγικοί στόχοι της Ρωσίας στον πόλεμο της Ουκρανίας. Αντίθετα, εξακολουθούν να παραμένουν ασαφείς οι στρατηγικοί στόχοι της Ουκρανίας.
ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ
Οι στρατηγικοί στόχοι της Ρωσίας διαμορφώθηκαν σε αυτό τον πόλεμο, σε συνάρτηση με τις εξελίξεις που είχαν διαμορφωθεί από το 2014 στο έδαφος της Ουκρανίας. Με βάση τα μέχρι σήμερα δεδομένα, οι στόχοι που επιτυγχάνει η Μόσχα, είναι σημαντικοί:
Πρώτον, η απομάκρυνση του Ντονμπάς από την Ουκρανία και η καθιέρωση πλήρους ελέγχου πάνω του. Όπως τόνισε ο ίδιος ο Λένιν κατά τα τελευταία του χρόνια, το Ντονμπάς λόγω των τεράστιων αποθεμάτων άνθρακα και σιδηρομεταλλεύματος είχε από καιρό τη δυνατότητα να μετατραπεί σε μια πρώτης τάξεως βιομηχανική ζώνη. Για να χρησιμοποιηθούν αυτά τα αποθέματα, το μόνο που χρειαζόταν, ήταν κατά τον Λένιν, μπολσεβίκικη οργάνωση. Επί Στάλιν, και ξεκινώντας με την υιοθέτηση το 1928 του Πρώτου Πενταετούς Σχεδίου, αυτή η διαδικασία ξεκίνησε. Εκτός από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την περιοχή και την ισοπέδωσαν πλήρως, η διαδικασία συνεχίστηκε μέχρι την αρχή της παρούσας σύγκρουσης. Από όλους τους στόχους της Ρωσίας, αυτός είναι ο πιο πιθανός να επιτευχθεί.
Δεύτερον, η δημιουργία μιας χερσαίας γέφυρας μεταξύ της Ρωσίας και της Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα. Πριν από πολύ καιρό, ήταν ο Φρειδερίκος ο Μέγας της Πρωσίας που είπε ότι μια επαρχία στην οποία κάποιος είχε πρόσβαση από ξηρά άξιζε δέκα φορές περισσότερο από μια επαρχία με την οποία δεν υπήρχε επίγειος σύνδεσμος. Οι δυσκολίες της Ρωσίας (όχι της ΕΣΣΔ) να φτάσει σε ένα λιμάνι χωρίς πάγο όλο το χρόνο, είναι ένα ιστορικό δεδομένο. Η κατάληψη του διαδρόμου μεταξύ της Μαριούπολης και της Κριμαίας θα βοηθήσει σημαντικά στην επίλυση του προβλήματος. Θα περιπλέξει επίσης πολύ κάθε μελλοντική προσπάθεια της Ουκρανίας να ανακτήσει την Κριμαία, την οποία προσάρτησαν οι Ρώσοι το 2014. Θεωρείται εξίσου πιθανό ότι η Μόσχα θα επιτύχει και αυτό τον στόχο.
Τρίτον, ο Μπρζεζίνσκι, δηλαδή ένα σημαντικό τμήμα του αμερικανικού κατεστημένου, θεωρούσε ότι η Ρωσία χωρίς την Ουκρανία είναι μια μεγάλη χώρα. Η Ρωσία με την Ουκρανία είναι μια αυτοκρατορία. Όπως έχει πει πολλές φορές ο Βλαντιμίρ Πούτιν, στόχος του είναι να αντιστρέψει την «καταστροφή» του 1989-1991 όταν η Σοβιετική Ένωση έχασε τη ζώνη ασφαλείας της προς τα δυτικά, καθώς και τεράστιες άλλες περιοχές. Ούτε αυτό είναι ένα ασήμαντο θέμα. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου η απόσταση από τον ποταμό Έλβα, που σήμανε τα σύνορα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, και της Μόσχας ήταν περίπου 2.000 χιλιόμετρα. Με την πρώην Ανατολική Γερμανία, τις Βαλτικές Χώρες, την Πολωνία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία και τη Μολδαβία να μην βρίσκονται πλέον υπό τον έλεγχο της Μόσχας, αυτή η απόσταση μειώθηκε στο μισό. Εάν και η Ουκρανία γίνει μέρος του ΝΑΤΟ, θα μειωθεί σε περίπου 850 χιλιόμετρα. Τώρα μια ζώνη ασφαλείας πλάτους 850 χιλιομέτρων μπορεί να φαίνεται άφθονη στους περισσότερους μη Ρώσους. Αλλά οι Ρώσοι, οι οποίοι δύο φορές κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα είδαν τη χώρα τους να δέχεται εισβολή και που είχαν δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς, σκέφτονται διαφορετικά. Είναι βέβαιο ότι η Ρωσία δεν θα καταλάβει ολόκληρη την Ουκρανία. Θα αποκτήσει όμως ένα σχετικό στρατηγικό βάθος, καταλαμβάνοντας εδάφη ανατολικά του Δνείπερου. Και αυτός ο στόχος, της μη μείωσης της ζώνης ασφαλείας στα 850 χιλιόμετρα, αναμένεται ότι θα επιτευχθεί.
Τέταρτον, στο δρόμο για την επίτευξη αυτών των στόχων, η Μόσχα θα ήθελε να διασφαλίσει ότι οποιοδήποτε μελλοντικό ουκρανικό καθεστώς θα εξυπηρετεί (και) τα ρωσικά συμφέροντα. Προφανώς αυτό θα σήμαινε α) Κάποιο είδος κυβέρνησης συνεργασίας στο Κίεβο, και β) Δημιουργία στρατιωτικών βάσεων εντός της χώρας ώστε να ελέγχεται καλύτερα εάν χρειαστεί. Εν συντομία, κάτι παρόμοιο με το σύστημα που χρησιμοποιούσαν οι Σοβιετικοί μεταξύ 1945 και 1989 για να επηρεάζουν τις χώρες στην Ανατολική Ευρώπη. Όπως δείχνουν τα πράγματα προς το παρόν, αυτός ο στόχος είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα επιτευχθεί. Ωστόσο, η Μόσχα θα πρέπει να είναι ικανοποιημένη με το γεγονός, ότι η Ουκρανία δεν θα είναι η ίδια και εδαφικά, αλλά και από την άποψη των οικονομικών της δυνατοτήτων.
Πέμπτο, η εξασφάλιση για τη Ρωσία του είδους του σεβασμού που, λόγω του μεγέθους και της ισχύος της, της ανάπτυξης και των πολιτιστικών επιτευγμάτων της, αισθάνεται ότι δικαιούται. Η χρόνια υποτίμηση και περιφρόνηση της Ρωσίας (και της ΕΣΣΔ) από τη Δύση, την οποία θεωρεί ως μια καθυστερημένη χώρα που δεν έχει καλή διακυβέρνηση και πολλές από τις ανέσεις της πολιτισμένης ζωής της Δύσης, είναι επίσης ένα ιστορικό δεδομένο. Ο στόχος αυτός της αναγνώρισης του status της Ρωσίας, δεν θα επιτευχθεί. Αντίθετα, η υποτίμηση θα συνεχιστεί και η ρωσοφοβία θα διευρυνθεί.
Έκτο, η ανατροπή των ισορροπιών που σχετίζονται με την επικυριαρχία της Δύσης και των ΗΠΑ σε παγκόσμιο επίπεδο, βρίσκεται σε εξέλιξη. Πρόκειται για έναν στόχο που η Ρωσία δεν μπορεί να τον επιτύχει από μόνη της. Χρειάζεται η συμπαράταξη τουλάχιστον της Κίνας, κάποιων χωρών από τις BRICS και κάποιων αναδυόμενων δυνάμεων. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, επιταχύνει αυτές τις εξελίξεις, αλλά η Ρωσία, δεν έχει τον έλεγχό τους. Επομένως, αυτός ο στόχος παραμένει ανοικτός.
ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ
Δεν υπάρχουν στρατηγικοί στόχοι για την Ουκρανία. Η χώρα θα βρεθεί σε σαφώς χειρότερη θέση από αυτή που βρίσκονταν στις 24 Φεβρουαρίου, σε όλα τα επίπεδα.
Το ερώτημα είναι γιατί η χώρα μπήκε σε ένα πόλεμο, χωρίς σαφείς στρατηγικούς στόχους. Και χωρίς μια σαφή στρατιωτική στρατηγική. Το Κίεβο φαίνεται να μην εκτίμησε επαρκώς τις διαδικασίες που ακολουθούσε η Δύση στην Ευρώπη. Σύμφωνα με αυτές, οι πρώην Ανατολικές χώρες πρώτα προσχωρούσαν στο ΝΑΤΟ και μετά ξεκινούσαν οι μακροχρόνιες ενταξιακές διαδικασίες για ενσωμάτωση στην ΕΕ.
Είναι προφανές, ότι μια ανάλογη διαδικασία δεν θα μπορούσε να ακολουθηθεί στην περίπτωση της Ουκρανίας, λόγω του μεγέθους της χώρας και της γειτνίασης με τη Ρωσία.
Με βάση τα μέχρι σήμερα δεδομένα, έχουμε τα ακόλουθα:
Πρώτον, η Ουκρανία θα έχει μεγάλες εδαφικές απώλειες. Η δυνατότητα να αντιστρέψει την κατάσταση σε στρατιωτικό επίπεδο και να ανακαταλάβει τα εδάφη της, είναι ελάχιστη.
Δεύτερον, η χώρα θα έχει μεγάλες οικονομικές απώλειες. Τόσο στο επίπεδο της απώλειας πλουτοπαραγωγικών πηγών, όσο και στο επίπεδο των κατεστραμμένων υποδομών. Αν η Ρωσία καταλάβει και την Οδησσό και καταστήσει την Ουκρανία περίκλειστη χώρα, τότε η οικονομική καταστροφή θα είναι ακόμη μεγαλύτερη. Για την ΕΕ είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν μπορεί, ή αν θέλει να στηρίξει με συνέπεια την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας. Θα χρειαστούν τεράστιοι οικονομικοί πόροι, σε μια περίοδο που η παγκόσμια οικονομία θα βρεθεί σε κρίση.
Τρίτον, ακόμα και μετά την επίτευξη συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου, η είσοδος της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, θα πρέπει να αποκλειστεί. Η δε είσοδος στην ΕΕ μιας ακρωτηριασμένης χώρας, που έχει σύνορα με τη Ρωσία, δεν θα φαίνεται τόσο ελκυστική προοπτική για τους Ευρωπαίους.
Τέταρτον, τα προβλήματα της Ουκρανίας είναι πιθανόν να μην προέλθουν μόνο από τη Ρωσία, αλλά και από κάποιες χώρες του ΝΑΤΟ, όπως η Πολωνία. Το ενδεχόμενο η Πολωνία να αποκτήσει πρόσβαση στη Δυτική Ουκρανία, με άγνωστες μακροπρόθεσμες συνέπειες, δεν πρέπει να αποκλειστεί.
Με τα δεδομένα αυτά, η μόνη στρατηγική επιλογή που μένει για την Ουκρανία, είναι να συνεχίσει να χρησιμοποιείται από τις ΗΠΑ και τη Δύση. Αυτή τη φορά, ως μόνιμη πληγή στα πλευρά της Ρωσίας. Η συνεχής αμφισβήτηση των νέων συνόρων της Ρωσίας, η οργάνωση stay behind επιχειρήσεων στα ρωσικά εδάφη και η καλλιέργεια προσδοκιών για επανάκτηση εδαφών, είναι οι μόνες προοπτικές που απομένουν στο καθεστώς του Κιέβου. Ωστόσο, η μόνιμη παραμονή της χώρας σε καθεστώς πολεμικού συναγερμού, δεν αποτελεί μια βιώσιμη προοπτική, από οικονομικής πλευράς.
Η ειρήνευση στην Ουκρανία δεν θα είναι μια διμερής διαδικασία μεταξύ των εμπόλεμων πλευρών. Θα είναι μια διαδικασία μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας για τη διαμόρφωση μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας στην Ευρώπη.
