Είναι γνωστή η ρωσοαμερικανική συμφωνία για την επεξεργασία και την προμήθεια ουρανίου, η οποία υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 1993 από τον τότε πρωθυπουργό της Ρωσίας Βίκτορ Τσερνομίρντιν και τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Αλ Γκορ.
Η Ρωσία δεσμεύτηκε να προμηθεύει τις Ηνωμένες Πολιτείες με ουράνιο χαμηλού εμπλουτισμού (LEU) που προέρχεται από 500 τόνους ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού (HEU) για 20 χρόνια. Οι Αμερικανοί δεσμεύτηκαν επίσης να αποδεχτούν, να διαθέσουν στην αγορά και να πληρώσουν για το έργο του διαχωρισμού και για το φυσικό συστατικό ουρανίου του LEU. Η πρώτη παράδοση ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες έγινε τον Μάιο του 1995 και η τελευταία στις 14 Νοεμβρίου 2013. Συνολικά, 14.446 τόνοι LEU εξήχθησαν στο πλαίσιο της συμφωνίας Γκορ-Τσερνομίρντιν. Αυτό υπερβαίνει κατά πολύ την ποσότητα ουρανίου που έχει παραχθεί συνολικά στις ΗΠΑ.
Υπεγράφη επίσης συμφωνία μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και των Ηνωμένων Πολιτειών για την επεξεργασία μέρους πλουτωνίου κατάλληλου για οπλικά συστήματα, σε καύσιμο για πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Κατά την ολοκλήρωση της συμφωνίας, υπήρχαν 125 τόνοι πλουτωνίου στη Ρωσική Ομοσπονδία και 100 τόνοι στις ΗΠΑ. Υποτίθεται ότι επεξεργαζόταν 34 τόνους σε κάθε πλευρά. Η ρωσική πλευρά εκπλήρωσε το μέρος της συμφωνίας και οι Ηνωμένες Πολιτείες, κατά παράβαση των συμφωνιών, άλλαξαν την τεχνολογία και διατήρησαν τη δυνατότητα «ανάκτησης» του επανεπεξεργασμένου πλουτωνίου σε πλουτώνιο κατάλληλο για οπλικά συστήματα. Λόγω αυτής της αλλαγής, η Ρωσία αποχώρησε από τη συμφωνία.
Η κατάσταση οδήγησε σε τεράστιες οικονομικές απώλειες, περίπου 8 τρις δολάρια. Η Ρωσία έχασε τη θέση της στην αγορά ουρανίου για δεκαετίες.
ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Οι κυρώσεις δεν έχουν ακόμη επηρεάσει τις προμήθειες ουρανίου από τη Ρωσία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να θέλουν να εισάγουν αυτή την πρώτη ύλη. Εάν σταματήσουν οι προμήθειες, όλη η πυρηνική ενέργεια των ΗΠΑ θα πρέπει να σταματήσει σε ένα χρόνο. Οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για την Ουάσιγκτον. Η Υπηρεσία Ενεργειακών Πληροφοριών (EIA) αναφέρει ότι μέχρι το τέλος του 2020, περίπου το 90% του ουρανίου που χρησιμοποιείται στις Ηνωμένες Πολιτείες εισάγεται. Από αυτά, το 47% , είναι προμήθειες από το Καζακστάν, τη Ρωσία και το Ουζμπεκιστάν. Για τους αμερικανικούς πυρηνικούς σταθμούς, αγοράστηκαν 48,9 εκατομμύρια λίβρες οξειδίου του ουρανίου U3O8. Από αυτόν τον όγκο, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρήγαγαν μόνο 5 εκατομμύρια λίβρες.
Η αγορά ουρανίου στις ΗΠΑ ελέγχεται από δύο μεγάλες ομάδες προμηθευτών. Ο Καναδάς και η Αυστραλία προμηθεύουν το 34%, η Ρωσία και το Καζακστάν το 38,6%. Στην κρατική εταιρεία Kazatomprom, στα ορυχεία ουρανίου στο Καζακστάν, το πλειοψηφικό μετοχικό ποσοστό ανήκουν στη Rosatom. Το ουράνιο από το Καζακστάν εμπλουτίζεται σε ρωσικά εργοστάσια.
Από τα περίπου 440 πυρηνικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού στον κόσμο, τα 93 βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και η μόνη εμπορική εγκατάσταση εμπλουτισμού ουρανίου στο Νέο Μεξικό τέθηκε σε λειτουργία το 2010. Ανήκει στην Urenco με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο. Το μεγαλύτερο μέρος του ουρανίου για βιομηχανική χρήση στις Ηνωμένες Πολιτείες, παράγεται από την Urenco. Είναι αδύνατο να αυξηθεί άμεσα η παραγωγή και ο εμπλουτισμός ουρανίου.
Τα επίσημα επιβεβαιωμένα αποθέματα ουρανίου στην Αμερική είναι μόνο το 1% των παγκόσμιων αποθεμάτων, αν και ορισμένα από τα αποθέματα μπορεί να μην έχουν δηλωθεί, για ευνόητους λόγους. Η προοπτική επιβολής κυρώσεων στις προμήθειες ουρανίου θα μπορούσε να αποκόψει την ΕΕ και τις ΗΠΑ από τα πυρηνικά καύσιμα που προέρχονται από τη Ρωσία.
Τα καύσιμα για πυρηνικούς σταθμούς στις Ηνωμένες Πολιτείες θα διαρκέσουν για περίπου ένα χρόνο. Τι μπορεί να συμβεί μετά;
Μόνο μια ανεξέλεγκτη αύξηση του κόστους του ουρανίου στην «ελεύθερη» αγορά. Η Rosatom αντιπροσωπεύει το 35% της παγκόσμιας παραγωγής εμπλουτισμένου ουρανίου. 55 αμερικανικοί πυρηνικοί σταθμοί συνολικής ισχύος 95,5 GW παράγουν το 19,7% της ηλεκτρικής ενέργειας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν υπάρχει τίποτα που να αντισταθμίζει αυτόν τον όγκο, καθώς δεν υπάρχουν εφεδρικές ποσότητες στις ΗΠΑ. Για τον χρόνο που απαιτείται για την αύξηση της παραγωγής και του εμπλουτισμού, οι πυρηνικοί σταθμοί θα πρέπει ακόμα να κλείσουν. Και η διακοπή πολλών αντιδραστήρων ταυτόχρονα και με ασφάλεια, είναι ένα πολύ δύσκολο έργο.
Δεδομένου ότι τώρα διεξάγεται οικονομικός πόλεμος πλήρους κλίμακας εναντίον της Ρωσίας, είναι πιθανόν να εξεταστούν από τη Μόσχα όλες οι δυνατότητες προστασίας, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής των προμηθειών ουρανίου στις ΗΠΑ και την ΕΕ. Φυσικά, για τη Ρωσία αυτό θα σημαίνει απώλεια μιας μεγάλης αγοράς. Αλλά δεν είναι βέβαιο ότι θα επαναλάβει τις κινήσεις του Τσερνομίρντιν για χάρη του βραχυπρόθεσμου κέρδους. Μια νέα αγορά μπορεί να διαμορφωθεί με ευνοϊκότερους όρους για τη Ρωσία, μεταξύ των δυνητικών συμμετεχόντων της οποίας είναι η Ινδία, η Κίνα και το Ιράν.
