Στην Αίγυπτο βρέθηκε ο Νίκος Δένδιας για επίσημη συνάντηση με τον ομόλογό του, Σάμεχ Σούκρι, κι όπως ήταν φυσικό κι επόμενο, αντικείμενο προβληματισμού και συζήτησης των δύο ανδρών ήταν η ενεργειακή κρίση και η διαφαινόμενη επισιτιστική ως άμεσο επακόλουθο αυτής, εξαιτίας της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά και η στρατηγική σχέση Αθήνας- Καΐρου για την Ανατολική Μεσόγειο, με την πολιτική κατάσταση στη Λιβύη να εξακολουθεί να συνιστά μείζον πρόβλημα για την ασφάλεια, την ειρήνη και τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή μας.
Δίχως περαιτέρω σχολιασμό αυτής καθαυτής της συνάντησης, θα πρέπει οπωσδήποτε να την εντάξουμε στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών του Έλληνα υπουργού των Εξωτερικών για ενίσχυση της ελληνικής παρουσίας στην αφρικανική ήπειρο.
Μόλις πριν λίγους μήνες μάλιστα, σχολιάζαμε αυτές τις πρωτοβουλίες του Νίκου Δένδια οι οποίες, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, μάλλον εκβιάστηκαν από την τουρκική ενεργητικότητα εν είδει αφύπνισης ─κι ευτυχώς─ και δεν υπαγορεύθηκαν από άλλους παράγοντες, όπως η Αθήνα θέλει να δηλώνει· κι ας διατείνονται οι γραφειοκράτες της ότι …δεν θέλουμε να ανταγωνιστούμε την Τουρκία παρά να αποκτήσουμε μια σταθερή και υπολογίσιμη παρουσία έπειτα από απουσία δεκαετιών…
ΟΙ ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ
Η τουρκική παρουσία στην Αφρική διευρύνεται συστηματικά τα τελευταία χρόνια. Η μαύρη ήπειρος εξελίσσεται για την Τουρκία σε έναν από τους πιο αξιοσημείωτους τομείς ανάπτυξης της εξωτερικής της πολιτικής ενώ, η ανάμιξή της στα αφρικανικά πράγματα είναι πρωτίστως ζήτημα επιρροής και ηγεμονίας. Στην Αφρική βρίσκει τη θέση σχετικής ισχύος στον ανταγωνισμό της με τη Δύση για να μπορεί ─αναλόγως των περιστάσεων─ να επιβάλλει τους δικούς της όρους και προϋποθέσεις στη διαχείριση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και στον έλεγχο του εμπορίου.
Θεωρεί ─βάσιμα κατά την άποψή μου─ ότι η Αφρική μπορεί να της προσδώσει το ειδικό βάρος που δεν έχει στη Μέση Ανατολή και την Κεντρική Ασία και πιστεύει ότι θα τη βοηθήσει να αναδειχθεί σε μεγάλο παίκτη της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκακιέρας που κανείς δεν θα αμφισβητεί. Ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Ευρώπη, ούτε η Κίνα, ούτε η άσπονδη φίλη Ρωσία.
Ωστόσο, οι συγκρούσεις στην Ουκρανία μαίνονται και η γειτονική μας χώρα κάνει ό,τι μπορεί για να έχει σημαίνοντα ρόλο στο ενδιάμεσο. Όσο η Ευρώπη είναι απασχολημένη με την ικανοποίηση των αμερικανικών συμφερόντων εις βάρος των δικών της, η Τουρκία κρατά ανοικτή τη βεντάλια των εθνικών της επιδιώξεων και εξυπηρετεί τα συμφέροντά της εργαζόμενη αδιακόπως σε πολλά και διαφορετικά projects, ισχυροποιώντας τη θέση της έναντι «εταίρων» και «συμμάχων».
Έστω κι έτσι, η Αφρική παραμένει σημαντικό πεδίο ανταγωνισμού και διαρκών ανακατατάξεων κι είμαστε υποχρεωμένοι να έχουμε το βλέμμα μας στραμμένο και προς τα εκεί, αν θέλουμε να έχουμε λόγο σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Υπό αυτή την έννοια, ορθά ο Νίκος Δένδιας δεν κρατά στο συρτάρι του τον φάκελο «Αφρική» κι επιτέλους, βρίσκεται στην κορυφή των προτεραιοτήτων της εξωτερικής μας πολιτικής. Είναι όμως αρκετό;
Ας φρεσκάρουμε για λίγο τη μνήμη μας για να δούμε την αξία αυτού του «φακέλου». Σήμερα, το μέγεθος των επενδύσεων της Τουρκίας στην Αφρική ξεπερνά τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια ενώ, ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών με το κλείσιμο του 2020 ανήλθε στα σχεδόν 26 δισεκατομμύρια δολάρια, με στόχο να αγγίξει τα 75 μέχρι το 2063.[1] Παράλληλα, η πανδημία του κορωνοϊού υπήρξε μία πρώτη τάξεως ευκαιρία για να αναδείξει την αλληλεγγύη της και το καλό της πρόσωπο έναντι των «κακών» Δυτικών ─ που διέθεσαν παρτίδες εμβολίων με μια μάλλον κερδοσκοπική προσέγγιση, προσφέροντας αδιακρίτως ιατρικό εξοπλισμό και εμβόλια σε τουλάχιστον 44 χώρες! Όχι μία και δύο. Σαράντα τέσσερις!
Τα μεγέθη είναι και μετρήσιμα και συγκρίσιμα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ─ως σύνολο─ φιλοδοξεί να επιτύχει εμπορικές συναλλαγές ύψους 150 δισεκατομμυρίων στον ίδιο χρονικό ορίζοντα.[2] Επαναλαμβάνω, 75 δισεκατομμύρια για την Τουρκία ως μονάδα! Φιλοδοξίες είναι αυτές και πιθανόν άπιαστοι στόχοι, πλην όμως, οι αριθμοί κι η αναλογία τους καταδεικνύουν πόσο παραπλανητικό είναι το όποιο αφήγημα περί ισχυρής Ευρώπης για πολλοστή φορά.
Από τη δεκαετία του ‘90, η Τουρκία υιοθέτησε ένα σχέδιο δράσης, με στόχο την εμβάθυνση των δεσμών της με τις κρατικές ελίτ των αφρικανικών χωρών στην εξασφάλιση των εμπορικών και οικονομικών συμφερόντων των κρατικών και ιδιωτικών της επιχειρήσεων. Βρήκε πρόσφορο έδαφος κι επέκτεινε τη παρουσία της εκεί και σε διπλωματικό, και σε στρατιωτικό, και σε πολιτιστικό επίπεδο.
Δεν άφησε και δεν αφήνει καμία ευκαιρία να πάει χαμένη. Η αμυντική της βιομηχανία πουλάει. Οι εργολάβοι της θησαυρίζουν. Το ίδιο και οι εμπορικές της επιχειρήσεις. Εκπαιδευτικά κι άλλα ιδρύματα κι ιμάμηδες οργώνουν το πορφυρό χώμα της αφρικανικής γης. Σπέρνουν και θερίζουν![3]
Επιπλέον, συμμετέχει σε αποστολές διατήρησης της ειρήνης στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το Νότιο Σουδάν και τη Σομαλία. Ενεπλάκη ενεργά στις πολεμικές συγκρούσεις στην Αιθιοπία μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων και των ανταρτών στην επαρχία Τιγκράι. Στη Μοζαμβίκη συμμετέχει σε επιχειρήσεις εναντίον ισλαμιστών τρομοκρατών και από την άλλη, τους ενισχύει με όπλα και χρήματα. Ακόμη και τη ρωσική εκκλησία συνδράμει στην προσπάθεια διεμβολισμού της κανονικότητας του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας τρομοκρατώντας τους χριστιανικούς πληθυσμούς κατά τόπους. Όπου λιμός, πόνος κι αίμα η Τουρκία είναι πανταχού παρούσα.
Και την τρομοκρατία την επιδιώκει! Για να μπορεί να παρεμβαίνει όποτε και όπου το κρίνει χρήσιμο και για να δικαιολογεί τη μετέπειτα ανθρωπιστική της βοήθεια ή τη συμμετοχή της σε αναπτυξιακά έργα (νοσοκομεία, σχολεία, δρόμους και τζαμιά) και βρίσκει τον χώρο. Στην άκρατη φτώχεια, τις διεφθαρμένες κυβερνήσεις, στα πάθη και τις έριδες, στις άγονες εκτάσεις γης και την ανασφάλεια· στον φόβο και την εκμετάλλευση…[4]
Στο πολιτικό/διπλωματικό πεδίο κινείται μεθοδικά, με σχέδιο κι όραμα. Δεν επιτυγχάνει παντού, ούτε και η ποιότητα της τουρκικής συμπεριφοράς εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο σε κάθε περίπτωση. Ωστόσο, με επιτυχίες ή αποτυχίες, η «απομόνωση» της Τουρκίας βρίσκεται μόνο στη φαντασία εκείνων που ενεργούν κοντόφθαλμα και ως εκ τούτου, αδυνατούν να εργαστούν δημιουργικά για τα δικά μας συμφέροντα.
Να θυμηθούμε μεταξύ άλλων, την περιοδεία του Τούρκου προέδρου σε Αγκόλα, Τόγκο και Νιγηρία τον περασμένο Οκτώβριο, τη διεξαγωγή του Οικονομικού κι Επιχειρηματικού φόρουμ Τουρκίας-Αφρικής στην Κωνσταντινούπολη το ίδιο χρονικό διάστημα, τη σύγκλιση της 3ης Συνόδου Τουρκίας-Αφρικής τον περασμένο Δεκέμβριο,[5] και την επίσκεψη του Τούρκου προέδρου σε Σενεγάλη και Κονγκό (ΛΔΚ) τον Φεβρουάριο,[6] με τον Νίκο Δένδια να ακολουθεί καταπόδας…[7]
ΚΙ ΕΜΕΙΣ ΤΙ ΚΑΝΟΥΜΕ;
44 διπλωματικές αποστολές η Τουρκία, 13 εμείς· με κάποιες από αυτές όχι μόνον να υπολειτουργούν αλλά και σε πολλές περιπτώσεις να μας δημιουργούν περισσότερα προβλήματα απ’ όσα χρειαζόμαστε!
Όμως, το ζητούμενο δεν είναι η διπλωματική παρουσία και μόνον. Ζητούμενο είναι να έχεις την πρόθεση, τη διάθεση και τη δύναμη να σηκώσεις το βάρος κάθε παρέμβασης και στον οικονομικό/εμπορικό τομέα, και σε κοινωνικό και σε πολιτιστικό/εκπαιδευτικό επίπεδο. Και τούτο δεν είναι δουλειά των διπλωματών.
Έχουν αλλάξει πλέον τα δεδομένα κι ο τρόπος με τον οποίο γίνονται τα πράγματα κι εμείς ακόμη δεν το αποφασίζουμε να αλλάξουμε. Επιμένουμε σε έναν στείρο συντηρητισμό που και δεν ωφελεί τα εθνικά μας συμφέροντα και μας κοστίζει τελικά πολύ περισσότερο απ’ όσο θα μπορούσαμε να αντέξουμε.
Γνωρίζοντας προσωπικά κάποιους από τους απεσταλμένους της Άγκυρας στη Δυτική Αφρική, τον χαρακτήρα τους, τον τρόπο που σκέπτονται και δρουν, εν ολίγοις τις ικανότητές τους, πραγματικά αναρωτιέμαι ποιες μπορεί να είναι οι δικές μας φιλοδοξίες…
Για να μην παρεξηγηθώ, δεν αμφιβάλλω ότι την ελληνική εξωτερική πολιτική τη διέπουν αξίες κι αρχές. Έχουμε κι εμείς αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό. Γνωρίζοντας όμως πώς λειτουργούμε εμείς οι Έλληνες, αμφιβάλλω για τα αποτελέσματα που θα μπορούσαμε να επιτύχουμε καθώς, δεν είμαστε διατεθειμένοι να επενδύσουμε στο κόστος αυτών των ενεργειών.
Καλές είναι οι δεξιώσεις, οι φιέστες και οι επαφές αλλά, δίχως σαφείς και ξεκάθαρους στόχους δεν έχουν νόημα. Ούτε και η προώθηση των συμφερόντων μιας χώρας συντελείται μόνον με πολιτικούς/διπλωματικούς όρους. Μιλάμε για εκείνο το «κάτι» που μας λείπει. Εκείνο το «κάτι» που μπορεί να κάνει τη διαφορά. Η Αφρική είναι μία μεγάλη ήπειρος με πλήθος λαών και πολιτισμών. Δεν μπορείς να χρησιμοποιείς τα ίδια εργαλεία, ούτε και να επιδεικνύεις τις ίδιες συμπεριφορές παντού. Η Αφρική δεν είναι Ευρώπη. Δεν είναι καν Μέση Ανατολή. Ελπίζω αυτό τουλάχιστον να το γνωρίζουν οι τεχνοκράτες των διεθνών μας σχέσεων και της εξωτερικής μας πολιτικής.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ατζέντα 2063 της Αφρικανικής Ένωσης
[2] https://www.consilium.europa.eu/el/meetings/international-summit/2022/02/17-18/
[3] https://www.huffingtonpost.gr/entry/oi-taseis-eperepektases-tes-toerkias_gr_61668199e4b0d3f507c4e262
[4] https://www.geoeurope.org/2021/10/24/o-toyrkoislamikos-paragontas-stin-yp/
[5] https://www.dw.com/el/ taz-ο-ερντογάν-σκοράρει-στην-αφρική/a-60192575
[6] Διεκόπη λόγω της Συνόδου των ηγετών των χωρών μελών του ΝΑΤΟ, λίγο πριν ξεκινήσουν οι πολεμικές επιχειρήσεις της Ρωσίας στην Ουκρανία,
[7] https://www.facebook.com/christos.moissidis/posts/10226836630963159
