Ζούμε σε μια εποχή που μπορούμε να ορίσουμε ως διεθνών μετα-συνθηκών, καθώς η Συνθήκη «Open Skies» είναι μόνο η τελευταία που εγκαταλείπεται.
Στην πραγματικότητα, εδώ και είκοσι χρόνια, μια ολόκληρη σειρά διμερών συμφωνιών μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών που κληρονομήθηκαν από την ιστορική περίοδο κατά την οποία ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε αντίπαλα μπλοκ, έχει καταρρεύσει.
Η πρώτη ήταν η ABM ή ABMT (Anti Ballistic Missile), που απορρίφθηκε από την Ουάσιγκτον το 2002, τα αποτελέσματα της οποίας διαμόρφωσαν την τρέχουσα στρατηγική αστάθεια.
Οι ΗΠΑ, οι οποίες ξεκίνησαν ταυτόχρονα ένα τεράστιο πρόγραμμα αντιπυραυλικής άμυνας που οδήγησε στην GMD (Ground-based Midcourse Defense) και στο Aegis Ashore, προκάλεσαν τη ρωσική αντίδραση που είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση υπερηχητικών οχημάτων επανεισόδου για βαλλιστικούς πυραύλους (HGV – Hypersonic Glide Vehicle).
Στη συνέχεια, το 2007, ήρθε η σειρά της Συνθήκης για τις Συμβατικές Δυνάμεις στην Ευρώπη (CFE). Η Μόσχα εκείνη την εποχή αποφάσισε να αναστείλει την ένταξή της εν όψει της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, η οποία οδήγησε σε ανισορροπία υπέρ του NATO από τις συμβατικές δυνάμεις που συσσωρεύονταν «σε αυτήν την πλευρά των Ουραλίων».
Πιο πρόσφατο είναι το τέλος της Συνθήκης για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μέσου Βεληνεκούς (INF). Τον Φεβρουάριο του 2019 η Ουάσιγκτον κατήγγειλε τη συμφωνία που προέβλεπε την απαγόρευση της ανάπτυξης στην Ευρώπη (και την κατοχή στα αντίστοιχα οπλοστάσια) βαλλιστικών συστημάτων και πυραύλων Κρουζ μεσαίου βεληνεκούς (MRBM) και ενδιάμεσου βεληνεκούς (IRBM). Επισήμως, ο λόγος που δίνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες για αυτήν την απόφαση είναι η ανάπτυξη από τη Ρωσία ενός πυραύλου με αυτονομία άνω των 500 χιλιομέτρων (Novator 9M729), αλλά στην πραγματικότητα ήταν απλώς μια πρόφαση για να μπορέσουν να έχουν την ελευθερία για να αντισταθμίσουν την τεράστια ανάπτυξη των MRBM και IRBM από την Κίνα. Tο Πεκίνο δεν ήταν μεταξύ των χωρών που υπέγραψαν την Συνθήκη INF ─που χρονολογείται από το 1987─ ούτε καν τη Συνθήκη « Ανοιχτοί Ουρανοί».
Αυτό το ίδιο κίνητρο ─η απουσία της Κίνας─ έχει επίσης θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την επιβίωση της τελευταίας συμφωνίας αφοπλισμού που κληρονομήθηκε από τον Ψυχρό Πόλεμο: START ή NEW START. Στις αρχές του τρέχοντος έτους παρατάθηκε εκτάκτως και χωρίς αλλαγές για μια περίοδο πέντε ετών, καθώς τα δύο μέρη ─η Ουάσιγκτον και η Μόσχα─ δεν κατάφεραν να βρουν μια νέα δεκαετή συμφωνία.
Μια συμφωνία που πιθανότατα δεν θα υπάρξει καν το 2026, αν ζητηθεί εκ νέου η κινεζική παρουσία από τις ΗΠΑ, καθώς το Πεκίνο έδειξε ότι δεν έχει καμία πρόθεση να εμπλακεί στη μείωση του ατομικού του οπλοστασίου, το οποίο, όντως, μεγεθύνεται και μάλιστα, σε μεγάλο βαθμό όπως δείχνουν οι τελευταίες εξελίξεις.
Δεδομένων αυτών των γεγονότων διαμορφώνεται το αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα ότι η στρατηγική σταθερότητα στην Ευρώπη διαβρώνεται σε μεγάλο βαθμό, όπως αποδεικνύεται από την πρόσφατη ουκρανική κρίση, η οποία πλέον ανατίθεται αποκλειστικά σε sui generis διμερείς διπλωματικές συμφωνίες, οι οποίες λαμβάνονται κατά καιρούς και δεν είναι καθόλου περιοριστικές και απαιτητικές όπως αυτές στο παρελθόν.
Είναι πραγματικά το τέλος μιας εποχής, εκείνης του διπολισμού, που εξαφάνισε δεκαετίες σταθερότητας που επιτεύχθηκε με δυσκολία χάρη σε αυτές τις συνθήκες και που άνοιξε το δρόμο για μια εύθραυστη και επικίνδυνη πολυπολικότητα, στην οποία η εύρεση συμφωνιών για τον αφοπλισμό γίνεται πολύ πιο περίπλοκη.
