Μάης του ‘68: Ένα επίκαιρο κίνημαΧρήστος Η. Χαλαζιάς

Έχει περάσει πάνω από μισός αιώνας από το Μάη του 1968 ─ ακόμη και σήμερα προκαλεί ως ανάμνηση ένα μίγμα από αναζήτηση και φόβο. Πιθανόν, εξαιτίας της ταχύτητας των γεγονότων που συνέθεσαν τη δική του ιστορική προσφορά. Κυρίως, όμως, γιατί στη χρονιά αυτή, και σ’ εκείνη φάνηκαν τα βασικά προβλήματα και οι ανησυχίες μιας ολόκληρης γενιάς, να αναμετρώνται βίαια και με τη ροή της εξέλιξης.

Τι έχουν απογίνει όμως οι πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής της αμφισβήτησης σήμερα; Πόσοι από αυτούς έχουν συμβιβαστεί, όπως και η δική μας γενιά του πολυτεχνείου του 1973, που ήταν μια συνέχεια της παγκόσμιας εξέγερσης; Οι δικοί μας εκμεταλλεύτηκαν όσο το δυνατόν τις δάφνες τους και κατηγορήθηκαν ότι είναι ελληνικό φαινόμενο, να όμως που δεν είναι έτσι γιατί και οι ηγέτες του γαλλικού Μάη ήταν οι πρώτοι διδάσκοντες. Ο πρωτοπόρος των κινητοποιήσεων Κον Μπεντίτ ή γνωστός με το ψευδώνυμο «Κόκκινος Ντάνι» έγινε ευρωβουλευτής των Πρασίνων πρώτα της Γερμανίας και στη συνέχεια ίδρυσε το Γαλλικό Κόμμα των Πρασίνων, και στη συνέχεια δήλωσε ότι θα είναι ευρωβουλευτής της Γαλλίας αλλά και του Ισραήλ αν και δεν είναι μέλος της ΕΕ. Με την είσοδό του στο Ευρωκοινοβούλιο πήρε θέση υπέρ των νατοϊκών βομβαρδισμών στη Σερβία, αλλά και στις στρατιωτικές επεμβάσεις σε άλλες χώρες, όπως και στο θέμα των Σκοπίων.

Αυτή την περίοδο, όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, γίνεται μια «αναφορά» στο «Μάη του ‘68», στα γεγονότα και στις εξελίξεις που σημάδεψαν το φοιτητικό κίνημα, αλλά και την πολιτική και κοινωνική ζωή της Γαλλίας με τρόπο ανεξίτηλο.

Μετά από 52 χρόνια μιας αναταραχής που άφησε εποχή, η επίδραση του «πνεύματος του Μάη» εξακολουθεί να είναι παρούσα (κίτρινα γιλέκα). Αλλά η «φιλολογία» γύρω από την ίδια την «εξέγερση», την εξέλιξη, την κατάληξη και τις συνέπειές της δεν πρόκειται να σταματήσει σε μια επετειακή αναφορά. Θα λεχθούν και θα γραφτούν πολλά ακόμη, τα οποία θα προστεθούν στα ήδη υπάρχοντα έτσι ώστε να αποτελέσουν ένα υλικό για τους ιστορικούς του μέλλοντος που θα κρίνουν «εξ’ αποστάσεως» ─αντικειμενικά και ψύχραιμα─ και θα αποδώσουν την ιστορική αξία στα γεγονότα εκείνα που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη και έκαναν άλλους να πουν ότι πρόκειται για «επανάσταση», άλλους να μιλήσουν για «νεωτεριστικό κίνημα» και άλλους για «ξέσπασμα».

Το χρονικό που θα γραφόταν μέσα σε πολυποίκιλες εκδηλώσεις με πολλές προεκτάσεις και κάτω από το βάρος διαφόρων «ιδεολογικών αναζητήσεων», άρχισε ουσιαστικά στις 2 Μάη 1968 με μια αναταραχή που εκδηλώθηκε στο πανεπιστήμιο της Ναντέρ. Ακόμη ήταν νωρίς για να γίνει αντιληπτή η συνέχεια, αλλά οι πρώτες ανησυχίες για την κοινή γνώμη –και για την κυβέρνηση του προέδρου Ντε Γκώ – είχαν αρχίσει λίγο νωρίτερα, καθώς οι εφημερίδες έκαναν λόγο «για τον αναβρασμό που επικρατούσε ανάμεσα στους φοιτητές του πανεπιστημίου της Ναντέρ, βορείως του Παρισιού πριν από δέκα περίπου μέρες».

Αιτία του αναβρασμού ήταν η άρνηση των πρυτανικών αρχών να αποδεχθούν το αίτημα των φοιτητών να μένουν στους κοιτώνες μαζί αγόρια και κορίτσια ─  μια διεκδίκηση όχι καθαρά «εκπαιδευτική». Ακολούθησαν και άλλες κινητοποιήσεις, πολύ πιο μακριά από το φοιτητικό χώρο, αφού μετά τα πανεπιστήμια τα λύκεια, ολόκληρος ο σχολικός κόσμος  «συμμετείχε στη δίνη των διαδηλώσεων». Σχολιαστής έγραψε: «Οι εργάτες των μεγαλύτερων βιομηχανιών και άλλοι κλάδοι εργαζομένων θα ακολουθήσουν τους νέους». Το αίτημα λοιπόν των φοιτητών της Ναντέρ δεν έγινε δεκτό και ο φοιτητικός κόσμος αντέδρασε έντονα με επεισόδια και μέσα σε κλίμα γενικής αναστάτωσης. Στις 2 Μάη οι πρυτανικές αρχές αποφάσισαν και έκλεισαν το πανεπιστήμιο. Ήταν η θρυαλλίδα που μετέδωσε τη φωτιά παντού.

Θα ήταν πολύ απλοϊκό να μιλήσει κάποιος μόνο για «φοιτητική εξέγερση». Πολύ γρήγορα φάνηκε ότι αυτή η ιστορία που πήρε αργότερα την ονομασία «Μάης του ’68» είχε πολλά κίνητρα, άλλες προεκτάσεις, άλλους στόχους.

Αλήθεια πώς μπορεί κάποιος να μιλήσει για φοιτητικές διαμαρτυρίες, όταν εννιά εκατομμύρια Γάλλοι εργάτες που δεν δέχονταν πια κανέναν έλεγχο από τα συνδικάτα τους, κατέβηκαν σε απεργίες παραλύοντας τη χώρα και παίρνοντας μέρος σε πρωτοφανούς μεγέθους συγκρούσεις με την αστυνομία, ενώ διάφορες ομάδες αναρχικών, μαοϊκών, τροτσκιστών και άλλων «σοσιαλιστικών ιδεωδών» γνωστών και αγνώστων ατόμων έκαναν καταλήψεις και παρακινούσαν τους φοιτητές σε «επανάσταση», με ένα κεντρικό σύνθημα που εξωράιζε φιλολογικά την κινητοποίηση: « Η φαντασία στην εξουσία».

Στις 3 Μάη το προαύλιο του πανεπιστημίου της Σορβόννης ήταν κατειλημμένο από εξεγερμένους φοιτητές. Έγινε βίαιη επέμβαση της αστυνομίας και εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς τι επακολούθησε. Την ίδια μέρα στο Καρτιέ Λατέν ισχυρότατη αστυνομική δύναμη επιχείρησε να διαλύσει συγκεντρώσεις χιλιάδων νέων. Τραυματίστηκαν πάνω από 100 άτομα, διαδηλωτές και αστυνομικοί, και έγιναν 600 συλλήψεις.

Τα πράγματα είχαν αρχίσει να γίνονται πολύ σοβαρά, αλλά ακόμη δεν ήταν ξεκαθαρισμένο τι ακριβώς γινόταν, ποιοι ήταν εκείνοι που υποκινούσαν τις διαδηλώσεις με πολλούς τραυματίες, φοιτητές και αστυνομικούς.

Στις 11 Μάη έκαναν την πρώτη εμφάνισή τους στην τηλεόραση οι «ηγέτες» της εξέγερση. Ήταν ο φοιτητής Ντανιέλ Κον Μπετίτ («κόκκινος Ντάνι»), ο μαοϊκός πανεπιστημιακός Αλαίν Ζασμάρ, ο Έλληνας καθηγητής κοινωνιολογίας Νίκος Πουλατζάς (με την ελληνική ομάδα φοιτητών) και ο σοσιαλιστής πρόεδρος της φοιτητικής ένωσης Ζακ Σοβαζώ.

Τι ήταν τελικά ο «Μάης του ‘68»; Δύσκολο να απαντηθεί το ερώτημα. Γι’ αυτό και οι Γάλλοι δεν δίνουν πάγιες ερμηνείες ή ορισμούς στο φαινόμενο. Η έννοια «φαινόμενο» ταιριάζει ίσως περισσότερο από κάθε άλλη στα γεγονότα και στις εξελίξεις των εβδομάδων εκείνων. Περισσότερο μπορεί να πει κάποιος τι «δεν ήταν» ο Γαλλικός Μάης. Δεν ήταν αμιγές φοιτητικό κίνημα. Δεν ήταν πολιτικο-ιδεολογική διεργασία. Ήταν λίγο απ’ όλα αυτά και επίσης κάτι περισσότερο μια πολιτική ζύμωση.

Με την πάροδο των ημερών έγινε φανερό ότι περισσότερη σημασία δινόταν από όλους στις εργατικές κινητοποιήσεις και διεκδικήσεις και όχι στις φοιτητικές. Στις 27 Μάη έληξε η κατάληψη της Σορβόννης, ενώ την επόμενη έγινε δεκτή η παραίτηση του υπουργού παιδείας Αλαίν Περφίτ.

Οι φοιτητές άρχισαν να «χάνουν το παιχνίδι». Το Κομμουνιστικό κόμμα τους «άφησε μόνους τους». Στο όργανο, την εφημερίδα «Ουμανιτέ», δημοσιεύθηκε ένα άρθρο με τίτλο: «Τι έχει ανάγκη η πατρίδα», στο οποίο αναφερόταν: «Το έχουμε πει, υπάρχουν φοιτητές ανακατεμένοι σε όλα αυτά. Εναντίον τίνος μάχονταν; “Εναντίον της αστυνομίας”, θα απαντούσαν αν τους ρωτούσε κάποιος. Και αναμφίβολα από πρώτη άποψη ήταν αλήθεια, αλλά θα πρέπει μια μέρα αυτοί να καταλάβουν ότι ορμώντας έτσι, χωρίς πραγματική ανάλυση και σοβαρή προοπτική, χωρίς το παραμικρό πνεύμα συλλογικής ευθύνης σε σχέση με τους αγώνες που λένε ότι θέλουν να κάνουν δίπλα στην εργατική τάξη, δεν βοηθούν καθόλου στην κοινή νίκη». Με άλλα λόγια για το Κουμμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας η εξέγερση δεν ήταν θέμα των φοιτητών, αλλά θέμα της «εργατικής τάξης».

Το «Φινάλε»: Στις 31 Μάη έγινε ανασχηματισμός της κυβέρνησης ύστερα από διάλυση της Βουλής και αναβολή του δημοψηφίσματος της 16ης Ιουνίου. Οι εκλογές ορίστηκαν για τις 23 και 30 Ιουνίου. Η ζωή άρχισε να ξαναβρίσκει τον κανονικό ρυθμό της. Τέλος στις 16 Ιουνίου έφυγαν από τη Σορβόννη όσοι φοιτητές είχαν μείνει συμβολίζοντας μια κατάληψη που πια δεν είχε νόημα. Στην απομάκρυνσή τους «βοήθησε» η αστυνομία, αλλά έτσι κι αλλιώς θα έφευγαν μόνοι τους. Το «κίνημα» που εκείνοι είχαν ξεκινήσει, κατέληγε να τους θεωρεί περίπου ως «αποδιοπομπαίους». Σήμερα, πενήντα δυο χρόνια μετά τον Γαλλικό Μάη, περισσότεροι είναι εκείνοι που «σκυλεύονται» την ανάμνησή του, παρά όσοι διδάχτηκαν από τα μηνύματα του…