Η έκθεση της γαλλογερμανικής ομάδας εργασίας για τη θεσμική μεταρρύθμιση της ΕΕ του περασμένου Σεπτεμβρίου, δείχνει ότι στόχος της ΕΕ θα πρέπει να είναι να προετοιμαστεί για τη διεύρυνση έως το 2030, η οποία περιλαμβάνει μια σειρά μεταρρυθμίσεων του έργου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Η έκθεση της ομάδας εργασίας, με τίτλο «Πλέοντας στην ανοιχτή θάλασσα: Μεταρρύθμιση και διεύρυνση της ΕΕ για τον 21ο αιώνα», δημοσιεύθηκε από το Politico που εδρεύει στις Βρυξέλλες [1].
Οι υποψήφιες χώρες θα πρέπει να πληρούν τα πολιτικά κριτήρια για την ένταξη, συμπεριλαμβανομένης της επίλυσης εδαφικών διαφορών και της ευθυγράμμισης με την εξωτερική πολιτική της ΕΕ, και δεν θα πρέπει να υπάρχει γρήγορη διαδικασία.
Η ομάδα εργασίας των εμπειρογνωμόνων που συνέταξε την έκθεση, ξεκίνησε τον Ιανουάριο προκειμένου να διατυπώσει συστάσεις για τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις της ΕΕ. Ενεργοποιήθηκε με πρωτοβουλία της Γερμανίδας Υπουργού Επικρατείας για την Ευρώπη και το Κλίμα, Άννα Λούρμαν, και της Γαλλίδας Υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Λοράνς Μπουν.
«Είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις να αποφασίσουν να ξεκινήσουν τη διαδικασία χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση. Ορισμένες μεταρρυθμίσεις μπορούν να εφαρμοστούν βραχυπρόθεσμα χωρίς αλλαγή συνθηκών στην πρώτη φάση, από το φθινόπωρο του 2023 και πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2024. Οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούν αλλαγή συνθηκών θα πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά τον επόμενο θεσμικό κύκλο (2024-29)», συνέστησαν οι ειδικοί.
«Για να ανακτήσει την αξιοπιστία της, η ΕΕ θα πρέπει να θέσει ως στόχο να είναι έτοιμη για τη διεύρυνση έως το 2030 και οι υποψήφιες για ένταξη χώρες θα πρέπει να εργαστούν για να εκπληρώσουν τα κριτήρια προσχώρησης στην ΕΕ, σε αυτή την ημερομηνία ένταξης… Η νέα πολιτική ηγεσία μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές το 2024, θα πρέπει να δεσμευτεί για αυτόν τον στόχο και τη μεταρρυθμιστική διαδικασία που απαιτείται για την επίτευξή του», αναφέρει η έκθεση.
Η δεύτερη σύσταση είναι να χωριστούν οι γύροι προσχώρησης σε μικρότερες ομάδες χωρών, σε πλήρη συμμόρφωση με την αξιοκρατική προσέγγιση και λαμβάνοντας υπόψη πιθανές διμερείς συγκρούσεις.
Οι υπό ένταξη χώρες θα πρέπει επίσης να ευθυγραμμιστούν πλήρως με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ, ιδίως με την πολιτική κυρώσεων.
«Για λόγους ασφάλειας και σταθερότητας, οι χώρες με διαρκείς στρατιωτικές συγκρούσεις δεν μπορούν να ενταχθούν στην ΕΕ. Το ίδιο ισχύει και για χώρες με εδαφική σύγκρουση με άλλη υποψήφια χώρα ή κράτος μέλος της ΕΕ», αναφέρει επίσης η έκθεση.
Άλλες αρχές της διεύρυνσης περιλαμβάνουν την ισότητα –την απόρριψη της ταχείας παρακολούθησης ορισμένων υποψηφίων χωρών– ,καθώς και τη σταδιακή ένταξη των υποψηφίων χωρών στις πολιτικές της ΕΕ και την αναστρεψιμότητα, εάν μια χώρα αντιμετωπίζει οπισθοδρόμηση στα κριτήρια συμμετοχής.
Σύμφωνα με το τμήμα της έκθεσης με τίτλο «Προετοιμασία της διεύρυνσης των θεσμών της ΕΕ», η είσοδος έως και 10 νέων κρατών μελών θα αλλάξει μαζικά τη σύνθεση και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, σε όλα τα θεσμικά όργανα. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να πραγματοποιηθούν θεσμικές μεταρρυθμίσεις για να είναι έτοιμη η διεύρυνση της ΕΕ.
Η έκθεση συνιστά την τήρηση του ορίου των 751 ή λιγότερων βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι εκτιμήσεις του Κοινοβουλίου για τον προϋπολογισμό του 2024, ανέρχονται σε 2.383.401.312 ευρώ.
«Πριν από την επόμενη διεύρυνση, όλες οι υπόλοιπες αποφάσεις πολιτικής θα πρέπει να μεταφερθούν από την ομοφωνία στην ειδική πλειοψηφία. Επιπλέον, εκτός από την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας, αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται από πλήρη συναπόφαση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο», προτείνει η έκθεση.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά τη διεύρυνση, η έκθεση προτείνει ότι η επικύρωση κάθε κεφαλαίου των διαπραγματεύσεων θα πρέπει να μεταφερθεί σε ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία (QMV) για να εξορθολογιστεί η διαδικασία της διεύρυνσης, αλλά η τελική επικύρωση μιας συνθήκης προσχώρησης θα παραμείνει ομόφωνη.
Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι εμπειρογνώμονες δεν το βλέπουν ως επιλογή να διατηρήσουν τη λογική «ένα μέλος-κράτος-ένας-Επίτροπος» σε μια διευρυμένη ΕΕ.
Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι θεμιτές ανησυχίες των κρατών μελών σχετικά με την QMV και την προστασία των εθνικών συμφερόντων ως βασικές κρατικές εξουσίες, η έκθεση προτείνει διάφορους τρόπους για να γίνει η QMV πιο αποδεκτή, συμπεριλαμβανομένης της εξισορρόπησης των σημερινών μεριδίων ψήφων της QMV, μακριά από το τρέχον σύστημα του 55% κρατών μελών που αντιπροσωπεύουν το 65% του πληθυσμού της ΕΕ.
Σύμφωνα με την έκθεση, δεν θα είναι όλα τα ευρωπαϊκά κράτη πρόθυμα ή και σε θέση να ενταχθούν στην ΕΕ στο άμεσο μέλλον και ακόμη και ορισμένα σημερινά κράτη μέλη, μπορεί να προτιμούν πιο χαλαρές μορφές ολοκλήρωσης. Ως εκ τούτου, οι ειδικοί συνιστούν να οραματιστεί κάποιος το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ως τέσσερις διακριτές βαθμίδες, την κάθε μία με διαφορετική ισορροπία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων.
Ο εσωτερικός κύκλος θα αποτελείται από τις χώρες που επιθυμούν να συμμετάσχουν σε μορφές βαθύτερης ολοκλήρωσης. Ο δεύτερος κύκλος, η ΕΕ, θα αποτελείται από όλα τα σημερινά και μελλοντικά κράτη μέλη που θα λειτουργούν υπό τις τρέχουσες αρμοδιότητες της Ένωσης.
Μια πρώτη εξωτερική βαθμίδα ‒τα συνδεδεμένα μέλη‒ θα μπορούσε να επιτρέψει τον εξορθολογισμό των διαφορετικών μορφών σύνδεσης με τις χώρες του ΕΟΧ, την Ελβετία ή ακόμα και το Ηνωμένο Βασίλειο, αναφέρει η έκθεση. Ο βασικός τομέας συμμετοχής θα πρέπει να είναι η ενιαία αγορά.
Μια δεύτερη εξωτερική βαθμίδα δεν θα περιλαμβάνει καμία μορφή ενοποίησης με δεσμευτική νομοθεσία της ΕΕ ή ειδικές απαιτήσεις κράτους δικαίου και δεν θα επιτρέπει την πρόσβαση στην ενιαία αγορά. Αντίθετα, θα επικεντρωθεί στη γεωπολιτική σύγκλιση, καθώς και στην πολιτική συνεργασία σε τομείς πολιτικής αμοιβαίας σημασίας και συνάφειας, όπως η ασφάλεια, η ενέργεια ή το περιβάλλον και η πολιτική για το κλίμα κ.λπ.
«Το θεσμικό υπόβαθρο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας που ιδρύθηκε πρόσφατα θα μπορούσε να αναβαθμιστεί για να παρέχει πιο δομημένη συνεργασία», αναφέρει η έκθεση.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
[1] https://www.politico.eu/wp-content/uploads/2023/09/19/Paper-EU-reform.pdf
