Ο Πατριάρχης Μόσχας και πάσης Ρωσίας Κύριλλος, στη συνομιλία που είχε μέσω Zoom με τον Πάπα Φραγκίσκο, δήλωσε: «Ζούμε σε διαφορετικούς κόσμους πληροφοριών» και «τα δυτικά μέσα ενημέρωσης έχουν αναφέρει ελάχιστα για τους πραγματικούς λόγους» εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αυτό είναι σωστό. Σε έναν πόλεμο η αλήθεια εγκαταλείπεται και η υποκειμενικότητα ή τα συμφέροντα παίζουν κύριο ρόλο στην επικοινωνία.
Η συνέντευξη που παραχώρησε ο Πάπας Φραγκίσκος στην Corriere della Sera ήταν το τελευταίο στάδιο μιας επιχείρησης της διπλωματίας του Βατικανού, που πραγματοποιήθηκε από τον Υπουργό Εξωτερικών, καρδινάλιο Πιέτρο Παρολίν, μόλις τρεις εβδομάδες μετά την έναρξη της εισβολής. Ο στόχος, που μέχρι στιγμής δεν έχει επιτευχθεί, ήταν να πειστεί ο Πούτιν να ανοίξει ένα παράθυρο για συνομιλίες, οι οποίες θα μπορούσαν να σταματήσουν ή να μειώσουν τις στρατιωτικές ενέργειες και τη ζημιά που προκλήθηκε από τον πόλεμο. Ο Πάπας ήταν απαισιόδοξος ακόμη και στη μέση των προσπαθειών του.
Το Κρεμλίνο δεν είχε άλλο τρόπο από το να πει, μετά από δύο μήνες, ότι ο Πούτιν «δεν συμφωνεί να υποδεχθεί τον Πάπα» και ότι ο Πατριάρχης έπρεπε επίσης να βγει στο προσκήνιο. Λεπτομέρειες ήρθαν στο φως και κυρίως η δυναμική των ενεργειών του Βατικανού, που ουσιαστικά ξεκίνησε 20 μέρες μετά την έναρξη της εισβολής με συνομιλίες με πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες. Η απάντηση του Κρεμλίνου στο Βατικανό ήταν η αναμενόμενη. Ο Πούτιν δεν μπορούσε, και δεν μπορεί ακόμα να ανοίξει, κανένα παράθυρο διαπραγμάτευσης προσανατολισμένο προς την ειρήνη αν δεν ολοκληρώσει τους στόχους του στον πόλεμο.
Πριν κάνει τις δημόσιες δηλώσεις, ο ίδιος ο Πάπας επισκέφτηκε τη Ρωσική Πρεσβεία στην Αγία Έδρα για να ζητήσει εξηγήσεις για την έλλειψη ανταπόκρισης, για την εξέλιξη του πολέμου και επανέλαβε την άνευ όρων προθυμία του. Η Ρωσία μπορεί τότε να γνώριζε ότι ο Πάπας θα έκανε γνωστή τη θέση του δημόσια, αλλά το Κρεμλίνο δεν υποχώρησε από τη σιωπηρή άρνησή του.
Το ότι ο Πάπας έπρεπε να συναντηθεί με τον Πούτιν πριν ταξιδέψει στο Κίεβο, είναι προφανές ότι δεν εκτιμήθηκε επαρκώς. Δεν είχε νόημα ένα ταξίδι στο Κίεβο αν δεν είχε τίποτα συγκεκριμένο στα χέρια του. Η αλληλεγγύη του στους Ουκρανούς είχε ήδη εκφραστεί όταν ήταν ένας από τους πρώτους αρχηγούς κρατών, που επικοινώνησε με τον Ζελένσκι στις 24 Ιανουαρίου. Η χρησιμοποίηση των ΜΜΕ και του διαδικτύου δεν περιλαμβάνεται στον κατάλογο μέτρων της διπλωματίας του Βατικανού. Το Βατικανό και ο Πάπας δεν μπορούν παρά να φιλοδοξούν να χτίσουν γέφυρες κατανόησης. Η επίσκεψη του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, ο οποίος προφανώς πήγε πρώτα στη Μόσχα και μετά στο Κίεβο, ήταν περισσότερο αποδοτική και με βάση τους τυπικούς κανόνες.
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Ο Πατριάρχης Κύριλλος, είναι ένας μεγάλος υποστηρικτής από τότε που ανέλαβε το πατριαρχείο τη δεκαετία του 1990, της ενοποίησης της Ρωσίας με την Ουκρανία και του ελέγχου του «ρωσικού κόσμου», που επιδιώκει την ενοποίηση υπό την εκκλησιαστική ηγεμονία της Μόσχας, μιας διασποράς άνω των δέκα εκατομμυρίων Ρώσων, μετά την εξαφάνιση της ΕΣΣΔ. Περιλαμβάνεται επίσης, στο όραμα του Πατριάρχη, η Λευκορωσία και οι διάφορες «Μικρές Ουκρανίες», ως χώροι αποκλειστικά της Ορθόδοξης θρησκευτικής παρουσίας. Αυτή η ιδέα, με έναν συγκεκριμένο πολιτισμικό τρόπο, μετατράπηκε από τον Πούτιν σε ένα πολιτικό και στρατηγικό επιχείρημα που διευκόλυνε την υπόθεση της προστασίας των αποσχιστών του Ντονμπάς.
Ο Πάπας δεν θα έπρεπε επίσης να επισκεφθεί το Κίεβο χωρίς να μιλήσει με τον Κύριλλο και να αποφύγει να εμπλακεί στη σχισματική διαμάχη μεταξύ των πατριαρχών Μόσχας και Κιέβου. Είναι γνωστό ότι ένας από τους κεντρικούς άξονες της αποστολής του Φραγκίσκου είναι ο οικουμενισμός, για λόγους που συνδέονται με το ίδιο το μέλλον της ανθρωπότητας. Η απάντηση του Κύριλλου στις απόψεις του Φραγκίσκου, ήταν ότι εμποδίζουν μια συνεννόηση μεταξύ της Αγίας Έδρας και της Μόσχας.
Όταν ο Πάπας ξεκίνησε τη συνομιλία του μέσω Zoom με τον Κύριλλο, ο τελευταίος άρχισε τον διάλογο διαβάζοντας ένα έγγραφο για 20 λεπτά που εξηγούσε τους πολιτικούς και γεωπολιτικούς λόγους της εισβολής. Ο Πάπας απάντησε απλώς: «Αδερφέ, δεν καταλαβαίνω τίποτα γι’ αυτό. Δεν είμαστε κληρικοί του Κράτους. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε με τη γλώσσα της πολιτικής παρά με αυτή του Ιησού. Είμαστε βοσκοί του ίδιου λαού του Θεού, επομένως πρέπει να αναζητήσουμε τα μονοπάτια της ειρήνης και να σταματήσουμε τη φωτιά των όπλων. Ο Πατριάρχης δεν μπορεί να γίνει παπαδοπαίδι του Πούτιν». Μεγάλο πλήγμα στην καρδιά μιας από τις θεμελιώδεις βάσεις υποστήριξης του Ρώσου ηγέτη.
Σύμφωνα με ειδικούς, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία πλέει σε φουρτουνιασμένες θάλασσες και ο πόλεμος έχει επιδεινώσει τις εντάσεις, σε σημείο που η Ιερά Σύνοδος Ρώσων Ορθοδόξων Επισκόπων, που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί τον Μάιο, αναβλήθηκε χωρίς να ανακοινωθεί νέα ημερομηνία διεξαγωγής. Ο Κύριλλος προσθέτει τώρα ένα άνευ προηγουμένου γεγονός στα εσωτερικά του προβλήματα: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει το ενδεχόμενο να εφαρμόσει τις ίδιες κυρώσεις με τους ολιγάρχες του Πούτιν αφού «ο Πατριάρχης έγινε ένας από τους κύριους υποστηρικτές της ρωσικής στρατιωτικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας». Αυτό συνέβη την επομένη των δηλώσεων του Φραγκίσκου, που ίσως να είναι σύμπτωση, ίσως και όχι.
Ο Κύριλλος είναι απομονωμένος, μετά το σχίσμα του Κιέβου και έχει απομακρυνθεί από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Μόνο αν η Ρωσία καταλάμβανε ολόκληρη την Ουκρανία, θα μπορούσε να εξολοθρεύσει το Πατριαρχείο Κιέβου που τον αψήφησε, αλλά αυτό το ενδεχόμενο δεν περιλαμβάνεται στα σχέδια του Βλαντιμίρ Πούτιν. Εκ των πραγμάτων, ο πατριάρχης της Μόσχας, αποδυναμώνεται και απομονώνεται ακόμη περισσότερο, ακόμη και αν η Ρωσία επιτύχει τους στρατιωτικούς της στόχους στην Ουκρανία.
