Ο 21ος αιώνας μοιάζει περισσότερο με τον 14ο αιώνα παρά με τον 19ο ή τον 20ό. Όπως και τον 14ο αιώνα, έτσι και σήμερα έχουμε αυτοκρατορίες, θρησκευτικές ομάδες και φανατικούς, φόβους για την πανώλη και δεισιδαιμονίες, πολυεθνικές εταιρίες και πόλεις-κράτη – το Ντουμπάι είναι η νέα Βενετία. Αυτό φαίνεται στην πραγματικότητα να είναι σήμερα ο κόσμος. Δεν μοιάζει με τον 19ο αιώνα με τις διασαφηνισμένες, εδαφικές αυτοκρατορίες.
Το εθνικό κράτος μόλις έχει πεθάνει σε ό,τι αφορά τους όρους αποκλειστικότητας. Σήμερα, όταν οι άνθρωποι μιλούν για χώρες και διεθνείς σχέσεις, πρέπει να παραδεχθούν ότι μιλούν για αυτό – στην καλύτερη περίπτωση για ένα ιδιαίτερο κομμάτι από το τι συμβαίνει στον κόσμο, και το οποίο δεν είναι καθόλου αντιπροσωπευτικό του συνόλου των γεγονότων. Υπάρχουν όμως κάποιες εξαιρέσεις. Όταν γίνεται αναφορά στην Κίνα, δεν μπορεί να υποστηριχθεί ακριβώς ότι εξαφανίζεται σαν κράτος. Όταν εξετάζεται η χρηματοπιστωτική κρίση, τότε ξαφνικά οι ΗΠΑ είναι περισσότερο κράτος από ποτέ – αποφάσισαν να αναλάβουν πρακτικά το σύνολο της βιομηχανίας παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν κάποια κράτη τα οποία ποτέ δεν θα γίνουν πραγματικά κράτη. Οι άνθρωποι λένε: «Ας πάρουμε το Αφγανιστάν και ας φτιάξουμε ένα κράτος. Κάποια μέρα θα μοιάζει με την Ελβετία». Η αλήθεια όμως είναι ότι όλα τα κράτη-παρίες –και υπάρχουν δεκάδες από αυτά σε όλο τον κόσμο– εξακολουθούν να υφίστανται, και ο ΟΗΕ και οι διάφοροι οργανισμοί προσπαθούν να διεκπεραιώσουν μια «εθνική οικοδόμηση» σε μια περίοδο που όλοι αυτοί οι νέοι παράγοντες εισβάλλουν και αναλαμβάνουν τον έλεγχο των δημόσιων υπηρεσιών. Δεν πιστεύω, έχοντας επισκεφθεί το Αφγανιστάν αρκετές φορές ότι μπορεί να γίνει ποτέ ένα λειτουργικό, κυρίαρχο κράτος. Σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου μπορεί να βρεθεί αυτή η υβριδική πραγματικότητα, η οποία δεν είναι τόσο απλή όσο η άποψη «αυτή είναι μια χώρα και πρέπει να λειτουργείς υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης». Μπορεί να βρεθούν ζώνες και περιοχές που ελέγχονται από διαφορετικές οντότητες.
Αυτό που έπεται είναι ότι οι εταιρίες και οι ΜΚΟ συντονίζονται και κάνουν ό,τι θέλουν. Αλλά είναι επίσης μια νέα εποχή στην οποία πολλοί νέοι παράγοντες –λόγω του κυβερνοχώρου και του διαδικτύου– δεν ενδιαφέρονται καθόλου για την εδαφικότητα. Ενδιαφέρονται μόνο να κερδίζουν χρήματα και να ελέγχουν την ανάπτυξη της καταναλωτικής αντίληψης. Ο Νίαλ Φέργιουσον ονομάζει αυτό το φαινόμενο «α-πολιτικότητα». Δεν υπάρχει μόνο ένας πόλος αλλά μια μίξη πραγμάτων που δημιουργεί σύγχυση. Και πιστεύω ότι αυτό θα εξακολουθήσει να ισχύει για πάρα πολύ καιρό. Είναι μια λειτουργία της παγκοσμιοποίησης, γιατί η παγκοσμιοποίηση αντιτίθεται στη συγκεντροποίηση. Δεν μπορεί στην πραγματικότητα να υπάρχει μια συγκεντροποιημένη αυτοκρατορία με απόλυτο έλεγχο των πραγμάτων.
Είναι αυτή μια βιώσιμη παγκόσμια τάξη; Αν έκανα αυτή την περιγραφή σε έναν συντηρητικό Αμερικανό ρεαλιστή που πιστεύει ότι η Αμερική πρέπει να ελέγχει τον κόσμο, τότε θα μου έλεγε ότι δεν είναι βιώσιμη. Αυτοί οι άνθρωποι πιστεύουν ότι μόνο μια μονοπολική ηγεμονία είναι βιώσιμη. Αυτό σημαίνει μια δύναμη επικεφαλής, όλοι οι υπόλοιποι κάτω από αυτή και η επικυρίαρχη δύναμη να ελέγχει τα πάντα. Στη θεωρία, αυτό φαίνεται πολύ λογικό. Αν θελήσεις να το υλοποιήσεις, τότε πρέπει να ρωτήσεις τον Τζωρτζ Μπους για το κατά πόσο είναι εφικτό. Ο νεο-μεσαιωνισμός ίσως να είναι εξαιρετικά μπερδεμένος. Ίσως να είναι τόσο περίπλοκος που δεν μπορεί το μυαλό κάποιου να τον συλλάβει. Αυτή όμως είναι η πραγματικότητα και δεν πρέπει να κάνουμε προβολές στον κόσμο, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Ας δούμε τα παγκόσμια προβλήματα και ας παρατηρήσουμε το πόσο αδύναμη και παθητική είναι η παγκόσμια διπλωματία, να τα αντιμετωπίσει. Σε σύγκριση με αυτό, ο νεο-μεσαιωνισμός φαίνεται να είναι θετικός γιατί απελευθερώνει τη δυναμική όλων των παραγόντων. Ο Μπιλ Γκέητς κερδίζει μια θέση στο τραπέζι. Υπάρχει μια αναγνώριση της ισχύος και της υπευθυνότητας των επιχειρήσεων και των ΜΚΟ με τέτοιο τρόπο που μέχρι σήμερα δεν ήταν επιτρεπτός από την κρατο-κεντρική τάξη των πραγμάτων και του ΟΗΕ. Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το Μάλι έχει την ίδια ψήφο με τις ΗΠΑ, αλλά αποτελεί γεγονός ότι ο προϋπολογισμός για την υγεία στο Μάλι προέρχεται από κάποιον Μπιλ Γκέητς. Σε λίγα χρόνια, το μεγαλύτερο ποσοστό του προϋπολογισμού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας θα προέρχεται από το Ίδρυμα Γκέητς. Έτσι θα υπάρχει μια ΜΚΟ που θα παρέχει τα χρήματα για τη λειτουργία ενός διεθνούς οργανισμού που ιδρύθηκε από κυβερνήσεις.
Η βασική αρχή είναι η υπερκάλυψη. Πολλοί πιστεύουν ότι επειδή μια εταιρία δεν είναι χώρα, εμπίπτει σε κάποια δικαιοδοσία. Αλλά όλο και περισσότερες εταιρίες εμπίπτουν ταυτόχρονα κάτω από όλες τις δικαιοδοσίες και σε καμία, γιατί αυτό που κάνουν είναι ένα αρμπιτράζ ρυθμίσεων. Μετακινούνται οπουδήποτε θεωρούν ότι είναι καλύτερο, για τις ίδιες. Γιατί η Χαλιμπάρτον πήγε στο Ντουμπάι; Η αλλαγή αυτού του πράγματος δεν πρόκειται ποτέ να λειτουργήσει γιατί η παγκοσμιοποίηση είναι ισχυρότερη από οποιαδήποτε χώρα. Η παγκοσμιοποίηση δημιουργεί συνεχείς και παγκόσμιες ευκαιρίες για να τις εκμεταλλευθούν οι μη κρατικές οντότητες.
Και οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να ελέγξουν την παγκοσμιοποίηση… Κανένας δεν μπορεί!
