«Το ανθρώπινο είδος σίγουρα δεν αντιπροσωπεύει μια εξέλιξη προς ένα καλύτερο ή ισχυρότερο ή υψηλότερο επίπεδο όπως κατανοείται σήμερα η πρόοδος. Αυτή η “πρόοδος” είναι απλά μια μοντέρνα ιδέα και μάλιστα μια λανθασμένη ιδέα. Ο Ευρωπαίος του σήμερα στην πραγματική του αξία βρίσκεται μακράν κάτω από τον Ευρωπαίο της Αναγέννησης. Η διαδικασία εξέλιξης δεν σημαίνει αναγκαστικά ανύψωση, επαύξηση, ενδυνάμωση.
Είναι αλήθεια ότι επιτυγχάνει σε μεμονωμένες και ατομικές περιπτώσεις σε διάφορα σημεία της γης και κάτω από τις πιο ριζικά διαφορετικές κουλτούρες και στις περιπτώσεις αυτές να εμφανίζεται με βεβαιότητα ένας ανώτερος τύπος – κάτι που συγκρινόμενο με το ανθρώπινο είδος με τη μορφή της μάζας, εμφανίζεται σαν είδος υπεράνθρωπου. Αυτές οι λίγες ενέργειες μεγάλης επιτυχία είναι πάντα πιθανές και θα παραμείνουν πιθανές ίσως για όλη την επόμενη περίοδο. Ακόμα και ολόκληρα γένη, φυλές και έθνη μπορεί περιστασιακά να αποτελούν δείγματα τέτοιων ευτυχών συμπτώσεων.»
Το απόσπασμα είναι από το έργο του Φρ. Νίτσε Ο Αντίχριστος, που πρωτοδημοσιεύθηκε το 1895. Το ερώτημα είναι αν οι επισημάνσεις του Νίτσε για την Ευρώπη του τέλους του 19ου αιώνα ισχύουν και σήμερα. Ή μήπως ο Νίτσε θεωρούσε την εποχή του εποχή της παρακμής και της κρίσης, γιατί είχε τρομοκρατηθεί από την άνοδο του σοσιαλισμού; Έγραφε σχετικά με την Κομμούνα του Παρισιού: «Πέρα και πάνω από την πάλη ων εθνών, μας τρομοκράτησε εκείνη η διεθνής Λερναία Ύδρα, που εμφανίστηκε ξαφνικά τόσο τρομακτική, σαν προάγγελος εντελώς διαφορετικών μελλοντικών αγώνων… η σύγχρονη ζωή μας, στην πραγματικότητα, η παλιά χριστιανική Ευρώπη στο σύνολό της και το κράτος της, προπάντων όμως ο ρωμανικός “πολιτισμός”, που αυτή τη στιγμή κυριαρχεί παντού, προδίδει τη μεγάλη πληγή που ενυπάρχει στον κόσμο μας: εμείς όλοι, με όλο το παρελθόν μας, είμαστε υπεύθυνοι όταν εμφανίζεται ένας τέτοιος τρόμος»[1].
Η κατάρρευση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού, η επέλαση του νεοφιλελευθερισμού και του νεοσυντηρητισμού έχουν φέρει την Ευρώπη σε καλύτερη ή χειρότερη θέση από αυτή που βρισκόταν στις αρχές του 20ού αιώνα; Σε καλύτερο ή χειρότερο σημείο από την Ευρώπη της Αναγέννησης;
Υποσημείωση:
[1] F. Nietzsche, Werke, τόμ. 3, σελ. 1.042, 1.043, hrsg. Von K. Schechta, München 1969.
