Γιατί οι δημοκρατίες καταλήγουν σε αυτοκρατορίες;Ken Couesbouc

Το Σύνταγμα του 1787 αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της αμερικανικής δημοκρατίας. Αποτελεί τη βάση για το πώς κυβερνώνται σήμερα οι ΗΠΑ. Την ίδια χρονική περίοδο η Γαλλία έχει ανακηρυχθεί δημοκρατία πέντε φορές. Την πρώτη φορά από το 1792 ως το 1804, τη δεύτερη από το 1848 ως το 1852, την τρίτη από το 1870 ως το 1940, την τέταρτη από το 1944 ως το 1958, την πέμπτη από το 1958 ως σήμερα και ορισμένοι προσπαθούν για μια έκτη φορά.

Η αρχική αμερικανική δημοκρατία έγινε για να ταιριάζει σε μια κοινωνία της οποίας η δομή θύμιζε πολύ αυτή της δημοκρατικής Ρώμης. Δηλαδή πατρίκιοι (λευκοί, Αγγλοσάξονες, προτεστάντες), πληβείοι (μετανάστες από την Ευρώπη) και δούλοι (ιθαγενείς από τη Δυτική Αφρική). Αυτή ήταν μια αρκετά σταθερή δομή και στις δύο περιπτώσεις. Με το πέρασμα του χρόνου η δουλεία οδήγησε στην απελευθέρωση και τελικά στα πολιτικά δικαιώματα.

Το 1792 οι γαλλικές αποικίες απασχολούσαν δούλους. Δεν υπήρχε όμως σημαντική εργατική δύναμη των δούλων στη Γαλλία. Έχοντας καταργήσει τη μοναρχία και το διαβόητο κώδικα της δουλείας (le code Noir) η πρώτη γαλλική δημοκρατία αντιμετώπισε άμεσα το πρόβλημα που προκύπτει από τη συγκρουσιακή δυάδα πατρικίων και πληβείων. Απέτυχε και μετατράπηκε σε μια εφήμερη αυτοκρατορία (Ναπολέων).

Το res publica είναι διασπασμένο με βάση τη διαίρεση πατρικίων και πληβείων. Με την έννοια αυτή αποτελεί ένα ψέμα. Η μόνη ευημερία η οποία έχει σημασία είναι αυτή της κυρίαρχης τάξης. Και για να κρυφθεί αυτή η πραγματικότητα, χρειάζεται ένας εχθρός. Στο βαθμό που η δημοκρατία δεν είναι μια κοινοπολιτεία μόνο ένας κοινός κίνδυνος μπορεί να διατηρήσει αυτήν την ψευδαίσθηση. Για να υπάρχει η δημοκρατία πρέπει πάντα να βρίσκεται σε πόλεμο. Εσωτερικοί εχθροί (δούλοι ή τρομοκράτες) ή εξωτερικοί εχθροί (ο υπόλοιπος πλανήτης) απειλούν το έθνος σαν σύνολο. Ο πόλεμος υπερβαίνει τα ταξικά όρια. Οι λεγεώνες της Ρώμης αναμείγνυαν πατρικίους και πληβείους. Αντιμετώπιζαν παρόμοιες σκληρές καταστάσεις σε μια ενότητα η οποία δεν επιτεύχθηκε ποτέ στην Αγορά ή στη Γερουσία.

Ο παρατεταμένος πόλεμος οδηγεί σε τακτικούς στρατούς, σε νικηφόρους στρατηγούς και ολόκληρη η κοινωνία επιδιώκει να καθυποτάξει τους γείτονές της. Οι δημοκρατίες οδηγούν στην απόλυτη ισχύ της αυτοκρατορίας. Γιατί η αυτοκρατορία είναι αυτή που επιβάλλουν σε όσους κατακτούν. Οι δημοκρατίες δεν μπορούν να αποφύγουν τη μετατροπή τους σε αυτοκρατορίες.

Ο δημοκρατικός ταξικός αγώνας πρέπει να οδηγεί στον πόλεμο. Ένας κοινός εχθρός, εσωτερικός ή εξωτερικός, αποτελεί τη μόνη συνεκτική δύναμη η οποία μπορεί να υπερβεί την αντίθεση μεταξύ της κοινής ευημερίας και της ταξικής διαίρεσης. Η δημοκρατία χρειάζεται συνεχή πόλεμο για να αποφύγει την αποκάλυψη του εξισωτικού μύθου. Οι δημοκρατίες έχουν μια εσωτερική διαίρεση, η οποία στον παροξυσμό της οδηγεί σε εμφυλίους ή εξωτερικούς πολέμους. Και όποτε είναι δυνατόν, η δεύτερη λύση πάντα φαίνεται η καλύτερη. Η μοίρα του Ιράκ μας θυμίζει αυτήν της Καρχηδόνας, με τον Ράμσφελντ σαν Κάτωνα. Delenda est Βαγδάτη.

Τι συμβαίνει όμως στις ανθεκτικές δημοκρατίες, αυτές των τελευταίων αιώνων, αυτές που έχουν οικοδομηθεί σε ένα τριπλό ταξικό σύστημα; Η παραδοσιακή αριστοκρατική τριάδα του στρατιώτη, του ιερέα και του εμπόρου αντικαταστάθηκε από τους πατρικίους, τους πληβείους και τους δούλους. Είναι αυτό το σύστημα σταθερότερο από το δυαδικό μετά την απελευθέρωση των δούλων; Και σε τι βαθμό η απελευθέρωση ενισχύει την αντιπαράθεση; Σε ποια ομάδα ανήκουν οι απελευθερωμένοι δούλοι; Μπορούν ακόμα και τα πολιτικά δικαιώματα να τους διαμορφώσουν την αίσθηση ότι ανήκουν κάπου; Μπορούν τα δεσμά της δουλικότητας αφού απαλειφθούν να αποκαλύψουν έναν πατρίκιο ή έναν πληβείο.

Γνωρίζουμε ότι στην Αμερική δεν ίσχυσαν αυτά. Οι πατρίκιοι και οι πληβείοι ήρθαν από την Ευρώπη. Οι δούλοι ήταν ιθαγενείς, Αφρικανοί και λίγοι επιζήσαντες Αμερικανοί. Ήταν ανίκανοι, φυσικά, να αναμειχθούν ανεμπόδιστα με τις δύο τάξεις των πολιτών.

Στη Ρώμη, οι απελευθερωμένοι δούλοι ενσωματώνονταν στο κυρίαρχο κοινωνικό σώμα, συχνά χωρίς καμιά ειδοποιό διαφορά. Στην Αμερική κάτι ανάλογο ήταν αδύνατο. Μια κατάσταση πολιτών τρίτης διαλογής εξακολουθούσε να υπάρχει σχεδόν παντού μέχρις ότου παραχωρήθηκαν πολιτικά δικαιώματα και διαμορφώθηκε ένα θετικό κλίμα. Παρόλα αυτά υπήρχε ακόμα το σημάδι. Και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960 οι παράνομοι μετανάστες στις ΗΠΑ έγιναν γρήγορα το «επικίνδυνο» στοιχείο της κοινωνίας, καθώς ήταν οι νέοι «ξένοι» από τη νότια πλευρά των συνόρων, η διαφοροποίηση από τους οποίους, ενοποίησε όλη την υπόλοιπη κοινωνία. Την ίδια περίοδο στη Γαλλία, οι ιθαγενείς υπήκοοι του αποικιοκρατικού παρελθόντος έγιναν μαζικά μετανάστες και με την εμφάνισή τους, επιτέλεσαν την ίδια λειτουργία.

Η ταξική αντιπαράθεση πατρικίων και πληβείων, μερικές φορές εξωτερικεύεται σαν πόλεμος και δυνητικά, αυτοκρατορία. Ο πόλεμος οδηγεί σε αυτοκρατορία μόνο για τους νικητές. Και οι νίκες όταν δεν είναι αποτέλεσμα της τύχης ή της απόλυτης αξίας, εξαρτώνται από την ισχύ και τον πλούτο. Η αυτοκρατορία είναι δαπανηρή σε μέσα και ανθρώπους. Χρειάζεται μια σταθερή ροή πόρων και έναν αυξανόμενο αριθμό στρατευμάτων. Σε κάποιο σημείο ο στρατός της αυτοκρατορίας παύει να αποτελείται από πολίτες και γίνεται μισθοφορικός. Σε κάποιο χρονικό σημείο η ροή πόρων γίνεται ανεπαρκής.

Πόσο μακριά μπορεί να μας οδηγήσουν όλα αυτά, θα πρέπει να περιμένουμε για να το διαπιστώσουμε. Εν τω μεταξύ, η εξάρτηση από μισθοφορικά στρατεύματα έχει ήδη αρχίσει. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία την εποχή του Ανδριανού άρχισε να κτίζει τείχη κατά μήκος των συνόρων της.