Σουδάν: Οι τελευταίες εξελίξειςΧρήστος Ευαγγέλου

Στις 24 Αυγούστου 2022, οι ΗΠΑ ανοίγουν την πρεσβεία στο Σουδάν, 25 χρόνια μετά το κλείσιμό της. «Ο πρέσβης Τζον Γκόντφρεϊ έφτασε στο Χαρτούμ για να είναι ο πρώτος πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Σουδάν εδώ και σχεδόν 25 χρόνια», ανέφερε η πρεσβεία σε γραπτή δήλωση. Ανέφερε επίσης, ότι ο απεσταλμένος «θα ενισχύσει τις σχέσεις μεταξύ του αμερικανικού και του σουδανικού λαού και θα υποστηρίξει τις φιλοδοξίες τους για ελευθερία, ειρήνη, δικαιοσύνη και δημοκρατική μετάβαση».

Στις 28 Σεπτεμβρίου 2022, ο Πρέσβης των ΗΠΑ προειδοποίησε το Σουδάν να μην οριστικοποιήσει τη συμφωνία για τη ρωσική ναυτική βάση. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Tayyar, ο Τζον Γκόντφρεϊ επισήμανε «υπάρχουν κάποιες αναφορές ότι η Ρωσία προσπαθεί να εφαρμόσει τη συμφωνία που υπέγραψε με τον έκπτωτο πρόεδρο Ομάρ αλ Μπασίρ το 2017 για τη δημιουργία στρατιωτικής βάσης κατά μήκος της Ερυθράς Θάλασσας». Προειδοποίησε ότι μια τέτοια κίνηση θα απομονώσει το Σουδάν από τη διεθνή κοινότητα και θα υπονομεύσει τα συμφέροντα της χώρας.

Στις 7 Δεκεμβρίου 2022, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν, προειδοποίησε τους Σουδανούς ηγέτες ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιβάλουν ταξιδιωτική απαγόρευση σε άτομα που απειλούν να εκτροχιάσουν την εύθραυστη δημοκρατική μετάβαση του Σουδάν. Η ανακοίνωση ήρθε δύο ημέρες αφότου οι δύο κυβερνώντες στρατηγοί του Σουδάν, ο Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουράν και ο Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, και οι Δυνάμεις για τη Διακήρυξη της Ελευθερίας και της Αλλαγής, υπέγραψαν μια «συμφωνία-πλαίσιο». Η συμφωνία περιλαμβάνει την αποχώρηση των στρατιωτικών από την εξουσία και τη δημιουργία μιας νέας μεταβατικής κυβέρνησης υπό πολιτική ηγεσία. Διάφορα άλλα πολιτικά κόμματα και οργανώσεις υπέγραψαν επίσης τη συμφωνία.

Στις 12 Φεβρουαρίου 2023, οι στρατιωτικοί ηγέτες που ελέγχουν την εξουσία στο Χαρτούμ ενέκριναν μια συμφωνία για τη δημιουργία μιας βάσης για το ρωσικό ναυτικό στο Πορτ Σουδάν, ενώ σε αντάλλαγμα, η Μόσχα θα παρείχε όπλα και εξοπλισμό στις Ένοπλες Δυνάμεις του Σουδάν. Προηγουμένως, στις 9 Φεβρουαρίου, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ είχε συνομιλίες με τους Μπουράν και Νταγκάλο.

Στις αρχές Απριλίου, η υπογραφή συμφωνίας μεταξύ του μεταβατικού συμβουλίου και εκπροσώπων περισσότερων από 50 οργανώσεων και ομάδων της κοινωνίας των πολιτών αναβλήθηκε. Η συμφωνία προέβλεπε τη δημιουργία μεταβατικής πολιτικής αρχής στη χώρα. Επιπλέον, το έγγραφο, το οποίο υπογράφηκε επίσης από τους ηγέτες της ηγετικής αντιπολίτευσης συμμαχίας Δυνάμεις για την Ελευθερία και την Αλλαγή, θέτει ένα χρονοδιάγραμμα για μια μεταβατική περίοδο, την οποία θα πρέπει να ακολουθήσουν εκλογές.

Αφορμή για την αναβολή της υπογραφής ήταν η ανάγκη συμφωνίας για την ένταξη του RSF στις ένοπλες δυνάμεις. Υπήρχαν μεγάλες διαφορές μεταξύ του στρατού και του RSF σχετικά με τη μελλοντική δομή ασφαλείας και τις αρχές, για το σχηματισμό ενιαίων ενόπλων δυνάμεων. Ειδικότερα, για το ποιος πρέπει να ηγηθεί των ενόπλων δυνάμεων, ένας επαγγελματίας στρατιωτικός ή ένας πολιτικός ηγέτης;

Στις 8 Απριλίου 2023, κλιμακώνεται η σύγκρουση μεταξύ του σουδανικού στρατού με επικεφαλής τον Μπουράν και της παραστρατιωτικής ομάδας RSF, με επικεφαλής τον Νταγκάλο.

Στις 22 Απριλίου 2023 οι ΗΠΑ αποχωρούν από το Σουδάν.

Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Η αντιπαράθεση στο Σουδάν συνεχίζεται για πάνω από 60 χρόνια. Δεν επιλύθηκε παρόλο που το Νότιο Σουδάν αποχώρησε από το Σουδάν. Τότε ήλπιζαν ότι το πρόβλημα των δύο Σουδάν θα λυνόταν και η σύγκρουση θα τελείωνε. Ωστόσο, η αντιπαράθεση μεταξύ των κύριων εθνοτικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των Νούερ και Ντίνκα, δεν επιλύθηκε. Ακόμη και μετά την υπογραφή μιας προσωρινής εκεχειρίας το 2013, οι εθνότητες δεν έδειξαν να έχουν τη πρόθεση να την εφαρμόσουν. Ως αποτέλεσμα, αυτή η κατάσταση συνεχίζεται εδώ και δέκα χρόνια.

Με την εισροή κινεζικών, τουρκικών και αραβικών κεφαλαίων στη χώρα, κυρίως από τη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, οι εθνοτικές αντιθέσεις επιδεινώθηκαν ακόμη περισσότερο σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και διαφθοράς, ενώ ο αγώνας για ξένες επενδύσεις εντάθηκε.

Η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά την ανακάλυψη κοιτασμάτων χρυσού, αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη χώρα. Οι ξένοι επενδυτές δεν μπορούν να συμφωνήσουν με τις εθνοτικές ομάδες, οι οποίες πρέπει να αποφασίσουν σε ποιον θα πρέπει να δοθεί το δικαίωμα προτεραιότητας για την ανάπτυξη και την εξαγωγή ορυκτών. Αποδείχθηκε ότι ήταν ένα εκρηκτικό μίγμα προβλημάτων, το οποίο, όπως πολλοί περίμεναν, θα μπορούσε να εκραγεί σε μια στιγμή. Όλες αυτές οι αντιφάσεις οξύνθηκαν από την αδυναμία των θεσμών της κρατικής εξουσίας.

ΟΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Για να γίνει κατανοητή η σουδανική κρίση, η οποία ξεκινά με την πτώση του Ομάρ αλ Μπασίρ το 2019 και την εγκατάσταση μιας πολιτικής κυβέρνησης που ανατράπηκε πέρυσι μετά το πραξικόπημα των δύο στρατηγών που βρίσκονται τώρα σε ανταγωνισμό, πρέπει να ληφθεί υπόψιν η διαδικασία χαλάρωσης των σχέσεων και δεσμών που χαρακτηρίζει τη Μέση Ανατολή και η οποία οδηγεί τις χώρες του Κόλπου, την Τουρκία και το Ιράν, να επαναπροσδιορίσουν τις φιλοδοξίες τους σε ένα πλαίσιο λιγότερο συγκρουσιακών σχέσεων μεταξύ τους και να αναπροσανατολιστούν προς την Κίνα και τη Ρωσία.

Έτσι, αν προηγουμένως, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Μεγάλη Βρετανία είχαν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν τις χώρες του Κόλπου για να ενισχύσουν την επιρροή τους στο Σουδάν σε αντικινεζική και αντιρωσική κατεύθυνση, μετά τον επαναπροσανατολισμό της Μέσης Ανατολής, έχουν μείνει χωρίς αυτούς τους ουσιαστικούς μοχλούς.

Εξ ου και η άμεση εμπλοκή της Δύσης με τους στρατηγούς του Χαρτούμ. Αυτή η πολιτική οδήγησε το Σουδάν να υπογράψει τις Συμφωνίες του Αβραάμ, τον ακρογωνιαίο λίθο της νεοσυντηρητικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή και στο Κέρας της Αφρικής, περιοχές για τις οποίες το Σουδάν έχει στρατηγική σημασία, επίσης επειδή έχει ακτές στην Ερυθρά Θάλασσα.

Η παρέμβαση της Δύσης περιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό στο Μεταβατικό Στρατιωτικό Συμβούλιο και τις Δυνάμεις για Ελευθερία και Αλλαγή, έναν υποτυπώδη συνασπισμό επιλεγμένων σουδανικών ομάδων πολιτών και ανταρτών, που δεν εκπροσωπούσε καθόλου τις Εθνικές Δυνάμεις του Σουδάν. Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτές οι νεοσυντηρητικές προσπάθειες να επιβάλουν εξ ολοκλήρου άγνωστες δομές σε αυτόν τον αρχαίο πολιτισμό, ήταν καταδικασμένες να αποτύχουν.

Ένα πρόσθετο λάθος, ίσως καθοριστικό για την επιτάχυνση της κατάστασης, είναι το γεγονός ότι τα Ηνωμένα Έθνη ανέθεσαν στον Φόλκερ Περθ, έναν άνθρωπο του γερμανικού κατεστημένου, τη διοίκηση της United Nations Integrated Transition Assistance Mission in Sudan (UNITAMS) για τη διαχείριση της σουδανικής κρίσης.

Οι δυτικές χώρες ενδιαφέρονται πολύ για το Νταρφούρ, το οποίο περιέχει μεγάλο μέρος του πλούτου των πόρων της χώρας. Τα Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία ευνοούν περισσότερο τον Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, θεωρώντας τον ως έναν πολλά υποσχόμενο νεότερο σε ηλικία ηγέτη.

Την ίδια στιγμή, η αιγυπτιακή στρατιωτικοπολιτική ηγεσία βρίσκεται στο πλευρό του σημερινού αρχηγού κράτους, στρατηγού Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουράν, ο οποίος θεωρείται ως ο «δίδυμος αδερφός» του σημερινού Αιγύπτιου προέδρου, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι. Και έχουν πολλά κοινά στοιχεία: και οι δύο ανέτρεψαν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στις χώρες τους, ενώ και οι δύο ηγήθηκαν της μεταβατικής περιόδου. Ωστόσο, εάν ο αλ-Σίσι κατάφερε να εδραιώσει γρήγορα την πολιτική εξουσία του, ο Σουδανός ομόλογός του έχει δυσκολίες.

Ο Νταγκάλο δεν αφήνει πολλές ελπίδες στη Δύση, σε αντίθεση με τον αλ-Μπουράν, εστιάζοντας περισσότερο στη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, αναζητώντας κάποιο είδος ανεξαρτησίας στην εξωτερική πολιτική.

Με τα σημερινά δεδομένα, η τρέχουσα αντιπαράθεση δεν φαίνεται ότι θα επηρεάσει την επικύρωση της συμφωνίας μεταξύ Μόσχας και Χαρτούμ για τη δημιουργία κέντρου υλικοτεχνικής υποστήριξης για το ρωσικό ναυτικό στο Σουδάν.

Αυτή η βάση μπορεί να γίνει ένας σημαντικός κόμβος υλικοτεχνικής υποστήριξης για το ρωσικό ναυτικό, επειδή έχει άμεση πρόσβαση στην περίκλειστη Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και στην περιοχή Σαχάρα-Σαχέλ, όπου δραστηριοποιούνται ρωσικές εταιρείες εξόρυξης.

Είναι πιθανό ότι η τύχη της ρωσικής βάσης θα γίνει γνωστή κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Συνόδου Κορυφής και του Οικονομικού Φόρουμ Ρωσίας-Αφρικής στην Αγία Πετρούπολη από τις 26 έως τις 29 Ιουλίου. Η στρατιωτική σύγκρουση μπορεί να εκτροχιάσει αυτά τα σχέδια, η έναρξη του έργου μπορεί να καθυστερήσει, αλλά στο τέλος η βάση μάλλον θα δρομολογηθεί.

Δυστυχώς σήμερα δεν φαίνεται κανένας συμβιβασμός στον ορίζοντα. Και για να ξεπεραστεί αυτή η κρίση, χρειάζεται ένας συμβιβασμός, που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες ενός σύνθετου λαού, αποτελούμενου από περίπου 400-500 φυλές.