Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε πρόσφατα ότι η Ρωσική Ομοσπονδία «είναι έτοιμη να επεκτείνει τις εργασίες για την προμήθεια λιπασμάτων στις παγκόσμιες αγορές». Σημειώνοντας ότι οι εργασίες προς αυτή την κατεύθυνση «βαίνουν καλά, παρά τα τεχνητά εμπόδια από μια σειρά χωρών».
Από αυτή την άποψη, η ρωσική πλευρά, στο πλαίσιο της συμφωνίας για τα σιτηρά, θα συνεργαστεί «με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες και για το θέμα της επανέναρξης της λειτουργίας του αγωγού αμμωνίας Τολιάτι-Οδησσού: οι παραδόσεις μέσω αυτού του αγωγού θα ήταν επωφελείς για όλα τα μέρη».
Μέσω αυτού του αγωγού προϊόντος, η αμμωνία από την JSC Togliatti-Azot στην περιοχή της Σαμάρα, μαζί με τα ίδια προϊόντα της JSC Minudobreniya από τη Rossosh, στην περιοχή Βορονέζ, εξάγεται μέσω του τερματικού σταθμού του λιμένα της Οδησσού, OPZ. Η Ρωσία έχει αναστείλει τις παραδόσεις σε αυτή τη διαδρομή από τις 25 Φεβρουαρίου 2022.
Το μήκος αυτού του αγωγού, ο οποίος λειτουργεί από το 1980, είναι 2420 χλμ, συμπεριλαμβανομένων 1400 χλμ σε ρωσικό έδαφος. Με ετήσια δυναμικότητα έως 2,6 εκατομμύρια τόνους, ο αγωγός αμμωνίας ξεκίνησε με πλήρη δυναμικότητα στη σοβιετική εποχή, την άνοιξη του 1981.
Η διαδρομή του διέρχεται από πέντε περιοχές της Ρωσίας: Σαμάρα, Σαράτοφ, Ταμπόφ, Βορονέζ, Μπέλγκοροντ. Μετά εισέρχεται στη περιοχή του Λουχάνσκ και τερματίζει σε ουκρανική περιοχή. Η αμμωνία εξάγεται μέσω της Οδησσού κυρίως, στις ΗΠΑ (τουλάχιστον το 50% του όγκου), στη Γαλλία (πάνω από 15%) και σε περίπου 20 άλλες χώρες. Ο ρωσικός τομέας της αρτηρίας βρίσκεται υπό τη διαχείριση της PJSC Transammiak, ο ουκρανικός τομέας υπό τη διαχείριση της UGP Ukrhimtransammiak.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Με βάση τις συμφωνίες της ΕΣΣΔ με την εταιρεία του Αρμάντ Χάμερ, Occidental Petroleum Corporation (ORS) το 1973, το ψήφισμα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ και του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΣΣΔ με ημερομηνία 16 Ιουνίου 1975 N2513 διέταξε την κατασκευή του προαναφερθέντος αγωγού αμμωνίας, Τολιάτι-Οδησσός.
Για αυτό, προμηθεύτηκαν σωλήνες και συναφή εξοπλισμό από τη Δύση, που αγοράστηκαν με δάνειο με ευνοϊκούς όρους το 1975-76 από όμιλο χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων των ΗΠΑ, ύψους 210 εκατομμυρίων δολαρίων, για μια περίοδο 25 ετών.
Ο Αρμάντ Χάμερ άσκησε επίσης πιέσεις για μια σύμβαση για αυτές τις παραδόσεις, η οποία συνήφθη στις 16 Οκτωβρίου 1975. Tο δάνειο χρησιμοποιήθηκε εν μέρει και για τη δημιουργία του Togliatti-Azot, ενός εργοστασίου αμμωνίας και καρβαμιδίου στο Τολιάτι, όπως επίσης για το χημικό τερματικό της Οδησσού OPZ.
Ο αγωγός αμμωνίας τέθηκε σε λειτουργία στις αρχές της δεκαετίας του ‘80, παρά τις δυτικές κυρώσεις σε σχέση με την είσοδο σοβιετικών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν.
Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Η σοβιετική-ρωσική αμμωνία, διακινήθηκε στην αγορά, στην πραγματικότητα, με σύμβαση αορίστου χρόνου. Και σε τιμές 13-16% κάτω από τις παγκόσμιες τιμές. Αυτές οι προμήθειες, μαζί με την αύξηση των σοβιετικών εισαγωγών σιτηρών από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και από τον Καναδά και την Αυστραλία, στις δεκαετίες του ‘70 και του ‘80, δημιούργησαν γεωπολιτικούς δεσμούς της ΕΣΣΔ με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η αντανάκλαση μιας τέτοιας σύνδεσης επιβεβαιώνεται έμμεσα στην αναφερόμενη πρωτοβουλία της Ρωσικής Ομοσπονδίας για επανέναρξη της λειτουργίας του αγωγού αμμωνίας.
Αλλά πίσω στη δεκαετία του ‘80, στη συνέχεια στη δεκαετία του ‘90, στις αρχές του 2000 και αργότερα, εξειδικευμένοι Ρώσοι εμπειρογνώμονες πρότειναν αντί να χρησιμοποιηθεί αυτή η αρτηρία για τη δημιουργία ενός αγωγού αμμωνίας από το Τολιάτι προς το Νοβοροσίσκ ή το Καλίνινγκραντ ή το Ταμάν.
Επιπλέον, προτάθηκε η κατασκευή τερματικών για την εξαγωγή χύδην χημικών προϊόντων στον ίδιο χώρο. Υπήρξαν πολυάριθμα συνέδρια, δημόσιες ακροάσεις για τα έργα αυτά, τα οποία συνεχίζονται περιοδικά μέχρι σήμερα. Αλλά παρ’ όλα αυτά, ο αγωγός προϊόντων στην Οδησσό λειτούργησε αρκετά καλά, μέχρι πρόσφατα.
Ταυτόχρονα, η Ουκρανία λάμβανε ετησίως από τη Ρωσία έως και 100 εκατομμύρια δολάρια για τη διαμετακόμιση αμμωνίας. Τα έσοδα από τις εξαγωγές της Ρωσικής Ομοσπονδίας για εξαγωγές κατά μήκος αυτής της διαδρομής ανήλθαν σε 2,4 δις δολάρια ετησίως.
Για παράδειγμα, ο προγραμματισμένος ρωσικός τερματικός σταθμός για την εξαγωγή «υγρών χημικών» στο λιμάνι του Ταμάν ─έργο των αρχών της δεκαετίας του 2000─ δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί. Και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν σχέδια για τη σύνδεσή του με αγωγό προϊόντων από Ρώσους παραγωγούς αμμωνίας και συναφών προϊόντων.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι αυτό και άλλα παρόμοια έργα συνοδεύονται συχνά από διαμαρτυρίες από Ρώσους οικολόγους και ντόπιους περιβαλλοντολόγους. Πιθανόν αυτές οι διαμαρτυρίες να έγιναν από κάποιους «υποστηρικτές» της επ’ αόριστης διέλευσης ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου και χημικών προϊόντων μέσω της Ουκρανίας.
Η κατάσταση με το χημικό τερματικό Tamansky μπορεί επίσης να σχετίζεται με το γεγονός ότι, σύμφωνα με μια σειρά από δημοσιεύματα ξένων μέσων ενημέρωσης, η ίδια American Occidental Petroleum κατέχει πράγματι μέρος της ιδιοκτησίας στον αγωγό αμμωνίας Τολιάτι-Οδησσού, συμπεριλαμβανομένου του τερματικού σταθμού αμμωνίας της Οδησσού. Και ως εκ τούτου, είναι κατηγορηματικά ενάντια σε άλλες διαδρομές για την εξαγωγή αυτού του προϊόντος από τη Ρωσία. Αν ισχύει αυτό, τότε ο στόχος είναι προφανής: να δεσμεύουν για πάντα τη ρωσική διαμετακόμιση αμμωνίας και τις εξαγωγές, αντίστοιχα, προς την Ουκρανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αποδεικνύεται λοιπόν ότι, η Ουκρανία, μια χώρα μη φιλική προς τη Ρωσία, έχει και, πιθανότατα, θα συνεχίσει να έχει συμμετοχή στη διαμετακόμιση όχι μόνο ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου που κατευθύνεται στην Ευρώπη, αλλά και αμμωνίας που κατευθύνεται κυρίως προς τις ΗΠΑ.
