Η τράπεζα του ΝΑΤΟΑνδρέας Καρατζής

Το Center for American Progress (CPA), ένα από τα σημαντικότερα think tanks των Δημοκρατικών, προτείνει στον νέο πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, μέσα από τη μελέτη των Max Bergmann και Siena Cicarelli [1], τη δημιουργία μίας τράπεζας για το ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα με το CPA, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα βρεθεί αντιμέτωπος με την αρνητική πραγματικότητα που δημιούργησε ο Ντόναλντ Τραμπ στις σχέσεις με τους ατλαντικούς εταίρους, οι οποίες δοκιμάστηκαν σκληρά την προηγούμενη τετραετία. Οι στόχοι του λευκού Οίκου είναι ήδη γνωστοί: η επιβεβαίωση της προσήλωσης των ΗΠΑ στη Συμμαχία και η υποβοήθηση των Ευρωπαίων εταίρων να εκπληρώσουν την υποχρέωση της καταβολής του 2% στον νατοϊκό προϋπολογισμό.

ΜΙΑ ΝΑΤΟΪΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Η τράπεζα του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να οργανωθεί με βάση τα ήδη υπαρκτά μοντέλα των χρηματοπιστωτικών θεσμών, ακολουθώντας κυρίως αυτό της Παγκόσμιας Τράπεζας και παρέχοντας τα αναγκαία ποσά για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων του ΝΑΤΟ που επικεντρώνονται στον αμυντικό τομέα. Σύμφωνα με το σχέδιο του CAP, η τράπεζα θα μπορούσε, σε πρώτο στάδιο, να μοχλεύσει πόρους από τις πλουσιότερες χώρες του ΝΑΤΟ, γεγονός που θα της επιτρέψει να αποκτήσει θετική τραπεζική αξιολόγηση και να χρηματοδοτήσει, με χαμηλά επιτόκια, μία σειρά μακροπρόθεσμων επενδύσεων των φτωχότερων μελών της Συμμαχίας, που θα επιτρέψει στα τελευταία να λύσουν εκκρεμούντα προβλήματα που βαρύνουν ολόκληρο το ΝΑΤΟ.

Ένας πιστωτικός θεσμός αυτού του τύπου, θα είχε το επιπρόσθετο πλεονέκτημα ότι θα μείωνε την ελκυστικότητα που έχουν πιστωτικά ιδρύματα της Ρωσίας και της Κίνας, δηλαδή των ανταγωνιστών του ΝΑΤΟ, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ιδιαίτερα, στις μη νατοϊκές χώρες των Βαλκανίων με τις οποίες η Συμμαχία διατηρεί καλές σχέσεις, θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν έργα υποδομής διπλής χρήσης (πολιτικής και στρατιωτικής) με εκμετάλλευση των ενδονατοϊκών πιστωτικών γραμμών, με παράλληλη μείωση του ρίσκου για την εμφάνιση παραθύρων τρωτότητας στην Ατλαντική Ασφάλεια.

Η ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΤΟΥ 2%

Η δεύτερη πολύ σημαντική αποστολή της τράπεζας του ΝΑΤΟ θα είναι η υποβοήθηση των κρατών-μελών στην επίτευξη του στόχου της αύξησης των αμυντικών δαπανών στο 2% του ΑΕΠ τους ετησίως. Πρόκειται για το γνωστό θέμα που παραμένει ο κυριότερος ίσως, παράγοντας αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού.

Αν και τον τελευταίο χρόνο, με δεδομένη την παγκόσμια πολιτική αστάθεια, αυξήθηκε ο αριθμός των χωρών που πέτυχαν αυτόν τον στόχο, το ΝΑΤΟ ως σύνολο δεν τον έχει επιτύχει ακόμα. Παρατηρείται ότι υπολείπονται τα κράτη της Συμμαχίας που είναι απαραίτητα για την ισορροπία της, αλλά απέχουν από τα καυτά μέτωπα του ΝΑΤΟ. Οι σκανδιναβικές χώρες, καθώς και αυτές της Ανατολικής Ευρώπης, έχουν αυξήσει το ποσοστό συνεισφοράς τους στην ευρωπαϊκή άμυνα, ανησυχώντας για την αυξανόμενη επιθετικότητα της Μόσχας. Με την εξαίρεση της Γαλλίας, η οποία εμπλέκεται περισσότερο διεθνώς, καθώς και της Ελλάδας και της Τουρκίας που έχουν τη μεταξύ τους διαμάχη, αλλά και φιλοδοξίες νεοοθωμανικής επέκτασης της Άγκυρας, οι άλλες χώρες της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης, καθώς και της Μεσογείου, κινούνται κάτω από το όριο του 2%, προς μεγάλη δυσαρέσκεια των συμμάχων τους.

Με τα δεδομένα αυτά, η τράπεζα του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αντιμετωπίσει άμεσα ορισμένες κρίσιμες ανάγκες που επηρεάζουν τις στρατιωτικές ικανότητες της Συμμαχίας. Μεταξύ αυτών πρωτεύουσα θέση έχει η αντικατάσταση των οπλοστασίων των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, που εξακολουθούν να βασίζονται στο παλιό σοβιετικό πολεμικό υλικό, το οποίο είναι απολύτως ασύμβατο με αυτό των νατοϊκών συστημάτων. Μία άλλη προτεραιότητα είναι η ενδυνάμωση των υποδομών διπλής χρήσης, κυρίως τα συστήματα επικοινωνιών, η επένδυση σε ασφαλείς τεχνολογίες 5G και τα οδικά δίκτυα που αυξάνουν τις ικανότητες στρατηγικής κινητικότητας της Συμμαχίας.

ΟΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΩΝ ΗΠΑ

Πέρα από το οικονομικό σκέλος, η μελέτη αναδεικνύει την αλλαγή της πορείας που θα πρέπει να ακολουθήσει η αμερικανική διπλωματία στη διάρκεια της προεδρίας Μπάιντεν. Αν και οι στρατηγικοί στόχοι δεν αλλάζουν ─μεγαλύτερη εμπλοκή της Ευρώπης στην άμυνά της, απαγκίστρωση των ΗΠΑ από την Ευρώπη─ ο τρόπος αντιμετώπισης αυτών των θεμάτων θα είναι διαφορετικός από αυτόν της περιόδου Τραμπ ─ πολυμερής συνεργασία, διπλωματία και κίνητρα, θα αποτελέσουν τα εργαλεία της νέας προεδρίας, αντικαθιστώντας την πυγμή που έδειχνε ο Ντόναλντ Τραμπ, έχοντας ως αποτέλεσμα τον εκνευρισμό των Ευρωπαίων συμμάχων και την αμφισβήτηση της δέσμευσης των ΗΠΑ για την Ευρώπη.

Η μελέτη προτείνει ως έδρα για την τράπεζα του ΝΑΤΟ το Λονδίνο, έχοντας ως επιμέρους στόχο τη χαλάρωση της έντασης στις σχέσεις μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ, μετά το Brexit.

Όποια και να είναι η τύχη μίας τράπεζας για το ΝΑΤΟ, στους κύκλους των Δημοκρατικών είναι εμφανές ότι, οι ΗΠΑ επιστρέφουν για να αποτελέσουν τον διαμεσολαβητή μεταξύ των διαφόρων ευρωπαϊκών συμφερόντων, αλλά και τον ηγέτη της Ατλαντικής Συμμαχίας.

Το αν αυτοί οι στόχοι μπορεί να επιτευχθούν και πότε, παραμένει ανοικτό, ιδίως μετά τις εξελίξεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ.

Σε ό,τι όμως αφορά την τράπεζα του ΝΑΤΟ και εδώ οι προοπτικές δεν είναι ξεκάθαρες. Η δημιουργία μίας τέτοιας τράπεζας θα σηματοδοτούσε, εκτός από την πολιτικοστρατιωτική εξάρτηση που υπάρχει στη Συμμαχία και οικονομική εξάρτηση. Το ΝΑΤΟ αποτελεί μία συμμαχία χωρών που είναι πιο δημοκρατική σε σύγκριση με την ΕΕ. Ωστόσο και μέσα στο ΝΑΤΟ, υπάρχει μία ιεραρχική αλυσίδα, η οποία μέχρι σήμερα διαμορφώνονταν με πολιτικοστρατιωτικούς όρους. Η επιβάρυνση αυτής της αλυσίδας και με οικονομικούς όρους, θα διεύρυνε το χάσμα μεταξύ των πλουσιότερων και φτωχότερων χωρών της Συμμαχίας και θα συσσώρευε επιπρόσθετες ανισότητες, βαθαίνοντας την εξάρτηση. Με τα δεδομένα αυτά, δύσκολα θα υπάρξει η ομοφωνία που χρειάζεται για τη δημιουργία μίας τέτοιας τράπεζας, αν ποτέ φτάσει να συζητηθεί στα αρμόδια όργανα του ΝΑΤΟ.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
  1. https://www.americanprogress.org/issues/security/reports/2021/01/13/494605/natos-financing-gap/