Μέχρι την έλευση της πανδημίας, αλλά και κατά το πρώτο στάδιό της, η ιατρική μάσκα ήταν ένα εργαλείο για τη δημόσια υγεία. Σήμερα, η μάσκα έχει μετατραπεί σε ένα ιδεολογικό και πολιτικό σύμβολο.
Ξεκινώντας από τις ΗΠΑ, αλλά περνώντας γρήγορα και σε άλλες κοινωνίες της Δύσης, η χρησιμοποίηση της μάσκας κατανοείται όλο και περισσότερο ως μία πράξη διαχείρισης της προσωπικής εικόνας του καθενός. Μίας εικόνας που εκπέμπει ατομική ευθύνη και αρετή, ή όχι…
Για τους αντιπάλους αυτής της άποψης, η μάσκα εκπέμπει το σήμα ότι ο κάτοχός της διακατέχεται από την ιδεολογία της πολιτικής ορθότητας. Επομένως, ασχέτως από το τι υποστηρίζει η επιστήμη για την αναγκαιότητα της μάσκας, αυτό που θα πρέπει να υπερισχύει δεν είναι οι εξαναγκασμοί της πολιτικής ορθότητας, αλλά η ανάδειξη της προτεραιότητας του ατομικισμού, της ατομικής επιλογής. Εννοείται, ότι η ατομική επιλογή υπερισχύει των επιστημονικών επιταγών και των περιορισμών που επιβάλλονται στην ελευθερία όλων από τις αποφάσεις των κρατικών φορέων, με πιο χαρακτηριστική αυτή της επιβολής καραντίνας.
Αυτό συνεπάγεται ότι οι συστάσεις υποχρεωτικής χρήσης της μάσκας, διαμορφώνουν το κατάλληλο πλαίσιο για εργαλειοποίηση του κορωνοϊού ενάντια στις ατομικές ελευθερίες και στην επιβολή ακόμα πιο εκτεταμένου κοινωνικού ελέγχου.
Σε άμεση συνάφεια με τη χρήση της μάσκας βρίσκεται και το θέμα της «νέας κανονικότητας». Όσοι επικαλούνται τη νέα κανονικότητα, θεωρούν ότι οι κοινωνίες θα λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους και προτεραιότητες, σε σύγκριση με την κανονικότητα που υπήρχε πριν από την πανδημία. Η νέα κανονικότητα –η οποία θα περιλαμβάνει τη μόνιμη επέκταση της γραφειοκρατίας και τον έλεγχο που θα προκύπτει από την εφαρμογή των κανόνων αντιμετώπισης της πανδημίας– ταυτίζεται με τη χρήση της μάσκας, κάτι που θεωρείται απαράδεκτο από την αντίπαλη πλευρά, που απορρίπτει τη λογική ότι μπορεί να προσεγγιστεί ένα κανονικό επίπεδο ζωής μέσα από τη χρήση μη κανονικών και ανελεύθερων πρακτικών που συνεπάγεται η χρήση της μάσκας.
Από τα μέσα Απριλίου, εμφανίζεται στις ΗΠΑ η χρήση της μάσκας ως μία σύγκρουση Δεξιάς-Αριστεράς, παράλληλα με τον διχασμό της κοινωνίας σε υποστηρικτές της καραντίνας και σε υποστηρικτές της κανονικής λειτουργίας της οικονομίας. Η Αριστερά υποστηρίζει τη χρήση της μάσκας και την επιβολή καραντίνας ως μέσου υπεράσπισης της δημόσιας υγείας στην οποία δίνει προτεραιότητα, σε σχέση με την Δεξιά που θεωρεί ως προτεραιότητες την ατομική επιλογή και την απρόσκοπτη λειτουργία της οικονομίας.
ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
Μπορεί οι συγκεκριμένες πολιτικές διαμάχες να ξεκίνησαν από τις ΗΠΑ, αλλά σύντομα μεταδόθηκαν και σε άλλες χώρες, ακόμα και αν υπήρξε συναίνεση μεταξύ επιστημονικών φορέων και θεσμών για τη χρησιμότητα της μάσκας ως μέσου αποτροπής της διάδοσης του ιού. Η πιο πρόσφατη μελέτη για το θέμα που διεξήγαν τα πανεπιστήμια του Κέμπριτζ και του Γκρίνουιτς, υποδεικνύει ότι οι μάσκες μπορεί να είναι αποτελεσματικότερες από την καραντίνα στην αποτροπή ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας.
Στις αρχές Απριλίου σε μία συνέντευξη Τύπου που παρουσίαζε τις βασικές αρχές του CDC για την αντιμετώπιση της πανδημίας, οι οποίες περιλάμβαναν και τη σύσταση της χρησιμοποίησης μάσκας, ο πρόεδρος Τραμπ εμφανίστηκε χωρίς μάσκα και δήλωσε ότι δεν πρόκειται να τη φορέσει. Αργότερα, το εκλογικό του επιτελείο χλεύασε δημόσια τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Τζο Μπάιντεν, επειδή φορούσε μάσκα.
Στη Βραζιλία, η οποία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο αριθμό θανάτων παγκοσμίως, ο πρόεδρος Μπολσονάρο συμμετέχει σε επίσημες συναντήσεις και εκδηλώσεις χωρίς να χρησιμοποιεί μάσκα.
Στη Γερμανία, η εκ των ηγετών του ακροδεξιού κόμματος AfD Άλις Βάϊντελ, συμμετείχε σε διαδήλωση χωρίς μάσκα.
Στην Ιταλία, ο ηγέτης της Λίγκας του Βορρά Ματέο Σαλβίνι, δέχτηκε δημόσια κριτική για την επιλεκτική χρήση της μάσκας. Ταυτόχρονα, ο βουλευτής της Forza Italia Βιτόριο Σγκάρμπι αρνήθηκε να φορέσει μάσκα στη Βουλή, με αποτέλεσμα η πρόεδρος του σώματος Μάρα Καρφάνια να ζητήσει τη βοήθεια των υπηρεσιών ασφαλείας για να συμμορφωθεί ο βουλευτής.
Φαίνεται ότι σταδιακά υπάρχει μία σύγκλιση των ρευμάτων της Δεξιάς/Ακροδεξιάς/Λαϊκισμού/Εθνικισμού σε ό,τι αφορά τον συμβολισμό της μάσκας και το τι υποδηλώνει η μη χρησιμοποίησή της.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ
Η σύγκρουση για τις μάσκες συμβαδίζει στις ΗΠΑ με τον διχασμό της κοινωνίας για την αντιμετώπιση της πανδημίας, ή αλλιώς για την προτεραιότητα ή όχι, της δημόσιας υγείας απέναντι στην ομαλή λειτουργία της οικονομίας. Μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, στους προηγούμενους διχασμούς έρχονται να προστεθούν και άλλοι, αυτοί που αφορούν τον συστημικό ρατσισμό ή όχι στην αμερικανική κοινωνία και αυτοί που αφορούν τις οικονομικές ανισότητες που δημιουργεί το οικονομικό σύστημα της χώρας. Το συνολικό μίγμα αποδεικνύεται εκρηκτικό και ο πολιτισμικός πόλεμος στις ΗΠΑ βρίσκεται σε εξέλιξη. Από τα πρώτα στοιχεία αυτής της σύγκρουσης, φαίνεται ότι η συμβολοποίηση της μάσκας έχει υποχωρήσει σε σύγκριση με τη συμβολοποίηση της γονυκλισίας, του «defund the police» και του «reimagine». Ωστόσο, αναμένεται ότι το θέμα της μάσκας θα επανέλθει στο προσκήνιο στην περίπτωση που θα υπάρξει δεύτερο κύμα της πανδημίας και θα χρειαστεί να ληφθούν αποφάσεις για ενδεχόμενες νέες καραντίνες.
Στην Ευρώπη, οι προτεραιότητες είναι διαφορετικές και δεν υπάρχει ο πολιτισμικός εμφύλιος πόλεμος που μαίνεται στις ΗΠΑ. Η μάσκα δεν έχει συμβολοποιηθεί τόσο πολύ, αν και αναμένεται αυτό να αλλάξει το επόμενο διάστημα. Η διαίρεση των κοινωνιών μεταξύ των οπαδών της προτεραιότητας της δημόσιας υγείας και των οπαδών της απρόσκοπτης λειτουργίας της οικονομίας, βρίσκεται σε εξέλιξη σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Δεν έχει φτάσει όμως ακόμα να αγγίξει τον πολιτικό διαχωρισμό Αριστεράς-Δεξιάς, αν και πολλοί αναλυτές το θεωρούν θέμα χρόνου.
