Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων στη Σύνοδο Κορυφής της 23ης Απριλίου έθεσαν τον πολυετή Π/Υ της ΕΕ στο επίκεντρο της ανάκαμψης μετά την πανδημία. Από εδώ και πέρα, η Κομισιόν αναλαμβάνει τη λεπτομερή διατύπωση του σχεδίου. Οι έντονες διαφωνίες των προηγουμένων ημερών δεν εμφανίστηκαν σε αυτή την Σύνοδο ─ αναβλήθηκαν για το επόμενο διάστημα.
Η παρέμβαση της Κριστίν Λαγκάρντ μπορεί να φαίνεται ως ανησυχητικά προειδοποιητική ─σύμφωνα με την ΕΚΤ το ύψος της ύφεσης μπορεί να φτάσει στο 15% της οικονομίας της Ευρωζώνης, με βάση το χειρότερο δυνατό σενάριο─, αλλά δεν ήταν ικανή να δημιουργήσει μία νέα κατάσταση, τουλάχιστον όχι στη συγκεκριμένη Σύνοδο Κορυφής.
Η Σύνοδος κινήθηκε μέσα σε ένα πλαίσιο χαμηλών προσδοκιών, όπως είχαν επισημάνει πολλοί πολιτικοί αναλυτές, τις προηγούμενες ημέρες. Αυτό που επιτεύχθηκε ήταν μια ελάχιστη συναίνεση, ενώ τέτοιες Σύνοδοι, συνήθως γεννούν ευρύτερες προσδοκίες. Η διάψευση των τελευταίων ,είχε ως αποτέλεσμα το γενικότερο κλίμα στην Ευρώπη να είναι απογοητευτικό.
ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ
Η Σύνοδος Κορυφής ενέκρινε τις αποφάσεις του προηγούμενου Eurogroup για τα κονδύλια των 540 δις ευρώ που θα χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Τα 240 δις του ESM θα δοθούν στις χώρες της Ευρωζώνης με τους γνωστούς όρους ─άνευ μνημονιακών υποχρεώσεων αν χρησιμοποιηθούν για προγράμματα υγείας και με μνημονιακές υποχρεώσεις, αν χρησιμοποιηθούν για την οικονομική ανάκαμψη─, ενώ στο πρόγραμμα SURE για τις θέσεις εργασίας θα δαπανηθούν 100 δις και οι επιχορηγήσεις της ΕΙΒ στις επιχειρήσεις θα φτάσουν στα 200 δις. «Στόχος μας είναι το ολοκληρωμένο πακέτο μέτρων να είναι έτοιμο προς ενεργοποίηση το πολύ έως την 1η Ιουνίου», τόνισε ο Σαρλ Μισέλ, μιλώντας για τις αποφάσεις που έλαβαν οι υπουργοί Οικονομικών στο Eurogroup της 9/4 αναφορικά με τα 540 δις ευρώ.
Οι ηγέτες αποφάσισαν να αυξήσουν τα επόμενα 2 χρόνια το νέο πολυετή Π/Υ της ΕΕ (2021-2027), από το 1,2% στο 2% του ΑΕΠ. Δηλαδή θα προστεθούν επιπλέον περίπου 1 τρις ευρώ.
Αυτή η μεγάλη αύξηση των πόρων του κοινοτικού προϋπολογισμού, εάν εγκριθεί τελικά από τις χώρες του Βορρά που είναι καθαροί πληρωτές, με πρώτη τη Γερμανία, θα επιτρέψει, σύμφωνα με το σχέδιο της Κομισιόν, να υπάρξουν οι απαιτούμενες εγγυήσεις για να αντλήσει άλλα 320 δις ευρώ ο κοινοτικός Π/Υ με την έκδοση κοινού χρέους, κάτι που ήδη έχει προγραμματισθεί να γίνει για να χρηματοδοτηθεί το πρόγραμμα SURE, ύψους 100 δισ. ευρώ, για την προστασία των εργαζομένων.
Αυτή είναι μια μορφή έκδοσης κοινού χρέους για τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης από την πανδημία που γίνεται αποδεκτή από τις χώρες του Βορρά, καθώς προβλέπεται από το άρθρο 122 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης, σε αντίθεση με τις προτάσεις για έκδοση ευρωομολόγων, τις οποίες έχουν μπλοκάρει οριστικά οι χώρες του Βορρά.
Συμφωνήθηκε επίσης, ότι θα υπάρξουν εμπροσθοβαρείς δράσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορωνοϊού, ανάληψη ενισχυμένου ρόλου από πλευράς Κομισιόν στη διοχέτευση πόρων στις χώρες της ΕΕ, καθώς και η δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης το οποίο θα αφορά και τις 27 χώρες της Ένωσης.
Η επικεφαλής της Κομισιόν διευκρίνισε ότι η δική της πρόταση για το νέο Ταμείο θα είναι έτοιμη μέσα στο δεύτερο ή το τρίτο 10ήμερο του Μαΐου προκειμένου να συζητηθεί εκ νέου σε επίπεδο Συνόδου Κορυφής.
ΟΙ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ
Από τη στιγμή που η Γερμανία και οι χώρες που την ακολουθούν επέτυχαν να τελειώσουν τη συζήτηση για την έκδοση ευρωομολόγων, οι διαφωνίες μεταξύ των χωρών του Βορρά και του Νότου μετατοπίστηκαν σε άλλο θέμα.
Η Γερμανία και οι σύμμαχοί της επιμένουν ότι δεν θα πρέπει να ανοίξει ένας δρόμος αμοιβαιοποίησης του χρέους, κάτι που θα συνέβαινε, εάν οι πόροι που θα διατεθούν στις χώρες από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία του κοινοτικού Π/Υ αποτελέσουν επιδοτήσεις. Σύμφωνα με την αντίληψη των χωρών του Βορρά, τα κονδύλια πρέπει να αποτελέσουν δάνεια από τον κοινοτικό Π/Υ, έστω και με πολύ γενναιόδωρους όρους (πολυετής περίοδος χάριτος, χαμηλά επιτόκια).
Σε αυτή την περίπτωση, όμως, δεν θα αποφευχθεί αυτό για το οποίο έχουν προειδοποιήσει οι ηγέτες του Νότου, δηλαδή ότι αυτή η κρίση, που δεν σχετίζεται με κάποιες διαχειριστικές αστοχίες επιμέρους χωρών αλλά με μια πανδημία που πλήττει όλη την Ευρώπη, θα αφήσει τελικά πίσω της δυσβάστακτα χρέη στις πιο αδύναμες οικονομίες και, έτσι, θα ανοίξει ο δρόμος για να επιστρέψει η ΕΕ σε μια νέα εκδοχή της κρίσης χρέους των προηγούμενων χρόνων.
Το πρόβλημα θα είναι ιδιαίτερα σοβαρό για χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, για τις οποίες ήδη υπάρχει σοβαρό ερώτημα για τη βιωσιμότητα του χρέους τους και, εάν φορτωθούν με μεγάλα πρόσθετα χρέη, θα κινδυνεύσουν να αποκλεισθούν από την αγορά και να ζητήσουν τη βοήθεια του ESM με μνημόνια.
Το χρέος έχει εργαλειοποιηθεί εναντίον κρατών μελών της ΕΕ τα προηγούμενα χρόνια, με τον ίδιο τρόπο που εργαλειοποιήθηκε από το ΔΝΤ ενάντια στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, για να επιβάλλει προγράμματα λιτότητας.
Η ΕΕ έχει χρησιμοποιήσει το χρέος ως όργανο μεταφοράς πλούτου από το δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα, από τους φτωχούς στους πλούσιους, ενώ το χρησιμοποίησε επίσης, για να παρέμβει σε δημόσιες πολιτικές στις οποίες δεν είχε τη νομική αρμοδιότητα για να το πράξει. Με βάση το πρόβλημα του χρέους και μέσα από το Σύμφωνο Σταθερότητας, έγιναν τα προηγούμενα χρόνια όλες οι παρεμβάσεις για περικοπές ή ιδιωτικοποιήσεις στα εθνικά συστήματα υγείας.
Προς το παρόν η θέση της Κομισιόν για το θέμα αυτό, είναι ότι θα πρέπει να υπάρξει μία μικτή λύση, ένα μέρος θα είναι δάνεια και ένα μέρος, επιδοτήσεις.
ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ
Όσοι είχαν προετοιμαστεί για θεαματικότερες και ταχύτερες εξελίξεις σε αυτή τη Σύνοδο Κορυφής, μάλλον απογοητεύτηκαν. Η έγκριση των αποφάσεων του Eurogroup για τα 540 δις δίνει τη δυνατότητα και το χρόνο στην Κομισιόν να προετοιμάσει το Ταμείο Ανάκαμψης.
Σε ό,τι αφορά το Ταμείο αυτό, η Άνγκελα Μέρκελ διευκρίνισε ότι η Κομισιόν πρέπει πρώτα να επεξεργαστεί ένα σχέδιο για το ποιες ανάγκες έχει να καλύψει κάθε χώρα και πώς θα καλυφθούν, προσθέτοντας ότι αυτό αφορά και τομείς της οικονομίας, όπως είναι ο τουρισμός.
Προφανώς, πρόκειται για μία κίνηση καθησυχασμού των χωρών του Νότου, το ΑΕΠ των οποίων εξαρτάται σε μεγάλο μέρος από τον τουρισμό, αλλά οι αντιρρήσεις των τελευταίων δεν αίρονται. Εξάλλου, οι λύσεις που προωθούνται από την Κομισιόν αφορούν και τους 27 της ΕΕ και όχι μόνο τους 19 της Ευρωζώνης, επομένως τα ποσά ίσως να αποδειχθούν ανεπαρκή.
Σε κάθε περίπτωση, ενώ τα ποσά είναι ανεπαρκή για τις ανάγκες της συγκυρίας, συγκρινόμενα με τις παρεμβάσεις στις ΗΠΑ, είναι σημαντικό ότι θα υπάρξει κοινή έκδοση χρέους, έστω και διά του κοινοτικού Π/Υ. Οι όροι που θα υπάρξουν για το χρέος αυτό ─αν θα είναι δάνεια ή επιδοτήσεις─ θα καθορίσουν το επόμενο διάστημα την εξέλιξη της ευρωπαϊκής συνοχής.
